Η βιολογική καλλιέργεια της Φράουλας Σχολιάστε

Οικογένεια : Rosaceae

Επιστημονική ονομασία: Fragaria sp.

1. Η Φράουλα –  γενικά

Για πολλούς η προσδοκία της άνοιξης συνδέεται και με την προσμονή της κατανάλωσης των αρωματικών καρπών της φράου­λας. Η φράουλα που απαντά αυτοφυής (η άγρια μορφή της) σε πολλά μέρη της χώρας μας π.χ. στα ελατοδάση της Κ. και Β. Ελλάδας, είναι επίσης μια πολύ ενδιαφέρουσα επιλογή για καλ­λιέργεια. Καλής ποιότητας καρποί φράουλας δύσκολα θα βρουν κλειστές της πόρτες της αγοράς.

Το φυτό της φράουλας είναι μια πολυετής πόα (φυτό με μαλακό βλαστό) με χαρακτηριστικό της την κεντρική στεφάνη (crown, ή κορώνα ή καρδιά) και τους ριζοβολούντες στόλωνες (runners – βλαστοί λεπτοί και εύκαμπτοι που όταν αγγίζουν στο έδαφος ριζώνουν).

Που ευδοκιμεί

Κλίμα – τοποθεσία: Μπορεί να ζήσει από τη Σκωτία ως το Μαρόκο !… αλλά προτιμάει τοποθεσίες με γενικά δροσερό κλίμα που ωστόσο έχουν αρκετή έκθεση στον ήλιο και αερίζονται καλά (π.χ. αντεδείκνυνται υγρές κοιλάδες όπου παραμένει υγρός αέρας παγιδευμένος σε θύλακες – βλ. και ασθένειες). Αντέχει τα κρύα του χειμώνα αλλά είναι ευαίσθητη σε όψιμους παγετούς του Απρίλη.

Έδαφος : Προτιμάει εδάφη που στραγγίζουν καλά (διαπερα­τά, που να περιέχουν άμμο), βαθιά και πλούσια σε οργανική ουσία. Ευδοκιμεί και καρποφορεί καλύτερα σε pH όξινα ή ελαφρά όξινα (pH =6.5).

Κλειδιά επιτυχίας είναι:
– χωράφι προστατευμένο από δυνατούς κρύους ανέμους
– έδαφος με αρκετό νερό αλλά καλή αποστράγγιση

Φυτά

Η φράουλα ζει έως τρία χρόνια αλλά στην πράξη η ωφέλιμη παραγωγική της ζωή περιορίζεται σημαντικά : αργά ή γρήγορα προσβάλλεται από ιούς και εδαφικές ασθένειες που υποβαθμίζουν την παραγωγή (μικροί και λίγοι καρποί). Έτσι οι περισσότεροι παραγωγοί την καλλιεργούν ως ετήσιο. Για να εξασφαλιστεί η μέγιστη διάρκεια ζωής και η καλή παραγωγικότητα τον πρώτο χρόνο,  έχει σημασία η προμήθεια πιστοποιημένων-απαλλαγμένων από ιώσεις φυτών (συνήθως από ιστοκαλλιέργεια) από γνωστό φυτώριο.

2. Θρέψη – λίπανση 

2.1..Βασική λίπανση (πριν την εγκατάσταση).        
Στη βιολογική γεωργία λέμε ότι τα πάντα ξεκινούν από το υγιές έδαφος, και τέτοιο είναι εκείνο που έχει άφθονη οργανική ουσία. Η  οργανική ουσία (humus) αφενός χρησιμεύει σαν μια δεξαμενή  παροχής θρεπτικών στοιχείων (Ν, Ρ, Κ και ιχνοστοιχείων), αφετέρου παίζει ευεργετικό ρόλο στην βελτίωση των φυσικών και βιολογικών παραμέτρων του εδάφους.
Η ιδανική πηγή οργανικής ουσίας είναι το κομπόστ, το υλικό δηλαδή που παράγεται μετά από μια καλή και προσεγμένη ζύμωση – 4 ως 6 μηνών – φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων.
Η προσθήκη ζωικής κοπριάς είναι στην πράξη η πιο κλασσική  και αποτελεσματική μέθοδος βελτίωσης της δομής και της γονιμότητας του εδάφους με την προϋπόθεση ότι υπάρχει στην περιοχή μας και  έχει αποσυντεθεί επαρκώς πριν να φυτευτούν τα φυτά της φράουλας

Δοσολογία (και για κομπόστ και για κοπριά ) από 2 έως (για εντατική επαγγελματική καλλιέργεια) 7 τόνους το στρέμμα. Το καλύτερο είναι να έχει γίνει η (βασική) λίπανση ένα χρόνο πριν την φύτευση

Χλωρή λίπανση : είναι ένας επίσης αποτελεσματικός και μαζί φτηνός τρόπος αύξησης της οργανικής ουσίας και βελτίωσης του εδάφους. Σπέρνουμε ένα μίγμα σπόρων από ποικιλία φυτών, αγρωστωδών (κριθάρι, σίκαλη κ. α. ) και ψυχανθών (βίκος, κουκί, κ.λπ.) τα οποία στη συνέχεια ενσωματώνουμε. Έτσι από τα αποσυντιθέμενα φυτικά μέρη (ρίζες, φύλλα δημιουργείται ένα πλούσιο οργανικό έδαφος. Κι αυτή η πρακτική πρέπει να έχει προηγηθεί από την εγκατάσταση, δεδομένου του χρόνου που απαιτεί η αποικοδόμηση των φυτικών υπολειμμάτων.

2.2. Συμπληρωματική λίπανση – στη διάρκεια της καλλιέργειας
Πρόκειται για υγρές λιπάνσεις που γίνονται διαφυλλικά (με ψεκασμό) ή στις ρίζες μέσα από το δίκτυο άρδευσης. Συνήθως χρησιμοποιούμε τα έτοιμα παρασκευάσματα – εκχυλίσματα φυκιών
Η χρήση τούς βελτιώνει την αντοχή των φυτών σε εχθρούς και ασθένειες αλλά και την ποιότητα και ποσότητα της παραγωγής.
Είναι κάπως ακριβά αλλά η χρήση τους δικαιολογείται ιδιαίτερα για μια καλλιέργεια ευαίσθητη και με υψηλής αξίας προϊόν, όπως η φράουλα.

2.3.  Τα θρεπτικά στοιχεία αναλυτικά
Κατ ‘αρχήν υποθέτουμε ότι έχει γίνει μία από τις τρεις παραπά­νω περιγραφόμενες πρακτικές βασικής λίπανσης και άρα υπάρ­χει επάρκεια σε άζωτο – Ν.

Για τα υπόλοιπα μακρο- και ιχνοστοιχεία :

Ρ – Φώσφορος. Αν χρειαστεί φώσφορος η προσθήκη μπορεί να γίνει με
– φυσικό φωσφορούχο πέτρωμα (φωσφορίτη) με περιεκτικό­τητα 20- 30 % σε Ρ2 05
–  οστέαλευρο -15 % σε Ρ2 05

Κ – Κάλλιο. Αν υπάρξει τροφοπενία παρά το ότι γίνεται ο εμπλουτισμός σε οργανική ουσία μπορεί,  μετά από ειδική άδεια του Οργανισμού Πιστοποίησης να προστεθεί το Θειικό Καλλιο-μαγνήσιο σε αναλογία 20κ/στρ. Επίσης φυσική πηγή Καλίου είναι και η στάχτη ξύλων με περιεκτικότητα 10-15 % σε Κ20, και δοσολογία εφαρμογής 50 κ/στρ.

Τροφοπενίες σιδήρου οφείλονται συνήθως σε αλκαλικές συνθήκες στο έδαφος που παρεμποδίζουν την απορρόφησή του, έτσι σε ένα γόνιμο ζωντανό χωράφι δεν αναμένουμε να υπάρξει πρόβλημα. Για τα υπόλοιπα ιχνοστοιχεία ισχύει ότι και για το Κάλλιο (επιτρέπεται προσθήκη τους αν υπάρξει ειδική ανάγκη κ.λ.π).

Κατεργασία εδάφους. Η βασική λίπανση πρέπει να ενσωματωθεί (να δουλευτεί δηλαδή μέσα) στο έδαφος σε βάθος 30 cm. Η φράουλα έχει επιφανειακό ριζικό σύστημα άρα στόχος είναι ένα γόνιμο έδαφος τουλάχιστον στο ανώτερο στρώμα των 30 cm.

3.Φυτεία – εγκατάσταση

Η καλύτερη εποχή φυτέματος είναι τον Αύγουστο για τον λόγο ότι έτσι:

• Τα φυτά θα μπορέσουν να αναπτύξουν ένα καλό ριζικό σύστημα πριν να έρθουν τα κρύα του χειμώνα
• Αρα θα μπορέσουν να στηρίξουν μια κανονική καρποφορία το επόμενο καλοκαίρι
• Φύτεμα μετά τον Αύγουστο θα σημαίνει ότι η σοδειά του πρώτου χρόνου θα είναι μικρότερη, .ανάλογα με το πόσο αργά θα γίνει η εγκατάσταση. Αφού η καλλιέργεια είναι μονοετής – διετής στην πράξη το φύτεμα τον Αύγουστο επιβάλλεται.
  

Διαδικασία: τα φυτά διατηρούνται σε ψύξη.

Αμέσως μόλις παραληφθούν πρέπει:
–  να διατηρηθούν σε ψύξη ή να φυτευτούν σε γλάστρες ή υπόστρωμα αναμονής ή στην τελική τους θέση.

Αποστάσεις φύτευσης: 75 εκατ. μεταξύ γραμμών, 35-45 εκατ. στη γραμμή

 

4. Καλλιεργητικές φροντίδες

4.1. Τακτική επίβλεψη της καλλιέργειας

Την άνοιξη καθώς αρχίζει η νέα βλάστηση, καθαρίζουμε τα νεκρά φύλλα, ελέγχουμε για αψίδες ή άλλα έντομα και ασθένειες στα φύλλα και την κορώνα του φυτού. Αν υπάρχουν φυτά που μένουν στάσιμα και έχουν προσβληθεί από ιώσεις, δεν μπαίνουν σε ανάπτυξη τα αφαιρούμε αμέσως και τα καίμε -μια και κάτι τέτοιο είναι καθαρή ένδειξη ότι έχουν προσβληθεί από ιώσεις

4.2. Πότισμα.
Ποιότητα νερού. Στις ξηροθερμικές συνθήκες της Νότιας Ελλάδας είναι σημαντική η επαρκής τροφοδοσία με καλής ποιότητας αρδευτικό νερό. Η συγκέντρωση  των αλάτων δεν πρέπει να ξεπερνάει τα 400 – 600ppm. Η τεχνητή βροχή δεν συνίσταται γιατί ευνοεί την ανάπτυξη μυκήτων (βλ. βοτρύτη). Προτιμάται η άρδευση με αυλάκια για επίπεδα εδάφη, ή η άρδευση με σταγόνες που είναι μάλλον αναγκαστική επιλογή σε περιοχές με λίγο νερό. Η συχνότητα των αρδεύσεων ποικίλλει ανάλογα με το έδαφος και τις συνθήκες εξατμισο-διαπνοής που επικρατούν κάθε εποχή. Είναι περίπου μία φορά την εβδομάδα για την ξηρή περίοδο του καλοκαιριού.

Το πότισμα δεν θα πρέπει να γίνεται σε ζεστό έδαφος στη διάρκεια του μεσημεριού για να μην προκαλέσουμε στα φυτά θερμικό shock. Επίσης πρέπει να αποφεύγεται το βράδυ για να μην παραμείνει υγρασία στο φύλλωμα και ευνοηθούν οι μύκητες. Καλύτερο είναι τις πρώτες πρωινές ώρες, ώστε το βράδυ τόσο το έδαφος όσο και το φύλλωμα να έχουν στεγνώσει και να μειώσουμε τους κινδύνους προσβολής από βοτρύτη (βλ. ασθένειες)

4.3. Ριζοποτίσματα
Παρέχουμε μια ελαφριά λίπανση με παρασκεύασμα φωκιών. Ποτέ δεν παρέχουμε άζωτο κατά την περίοδο συλλογής. Είναι η γνωστή πρακτική των (κακών) συμβατικών παραγω­γών που πετυχαίνουν έτσι χάριν του μεγέθους να χαλάσουν την ποιότητα (τριπλάσιοι από το φυσιολογικό “πρησμένοι”, άγευστοι καρποί). Όμως ήδη και στην συμβατική αγορά σπάει αυτή η συνήθεια, που σημειωτέο στο εξωτερικό δεν ακολουθείται. Είδα­με πρόσφατα στην αγορά τους πρώτους φυσιολογικούς (αν και συμβατικούς) καρπούς, με τιμή φυσικά αναλογικά μεγαλύτερη.

4.4. Εδαφοκάλυψη (mulching)
Την κάνουμε απλώνοντας την άνοιξη άχυρο (δημητριακών). Είναι απαραίτητη βασικά για τον έλεγχο των αγριόχορτων που αν αφεθούν μπορούν να σκεπάσουν και να “πνίξουν ” την (χαμη­λής ανάπτυξης) φράουλα.

Επιπρόσθετα έτσι:

•  κρατάμε την υγρασία στο χώμα (σημαντικά λιγότερο πότι­σμα)
• οι καρποί ωστόσο προστατεύονται και δεν έρχονται σε επαφή με το χώμα, δεν λερώνονται από λάσπη πράγμα που θα τους σάπιζε.
• διώχνουμε τα σαλιγκάρια Υπάρχει και χαρτί εδαφοκάλύψης (Ηortοραρer), το οποίο τοπο­θετούμε πριν τη φύτευση και τα φυτά τοποθετούνται μέσα από τρύπες. Δεν συνιστούμε στη βιοκαλλιέργεια το μαύρο πλαστικό (πολυαι θυλένιο).

4.5. Διαμόρφωση

Από τον Ιούνιο τα φυτά παράγουν παραφυάδες (στόλωνες). Έχουμε δύο επιλογές.

α. Να τους αφήσουμε, πράγμα που θα σημαίνει πιο πολλούς καρπούς (αλλά μικρότερου μεγέθους) και αυξημένο ρίσκο ασθε­νειών, ή

β. Να αφαιρέσουμε όλους τους στόλωνες (πλην όσων χρειαζό­μαστε για να γεμίσουμε τυχόν κενά).

4.6. Συγκομιδή

Γίνεται με το χέρι, οι καρποί μαζεύονται με τους κάλυκες για την “νωπή “αγορά. Μαζεύουμε κατά το δυνατόν ώριμους και στεγνούς καρπούς άρα η εργασία αυτή πρέπει να γίνει νωρίς το βράδυ (ή και το πρωί αφού στεγνώσει η πρωινή δροσιά).

Στάδιο ωρίμανσης.

Πολύ ώριμοι καρποί είναι μαλακοί και έτσι τραυματίζονται εύκολα και σαπίζουν. Οι ανώριμοι πάλι δεν έχουν άρωμα αλλά ούτε και χρώμα – εμφάνιση. Σαν οδηγό μπορούμε να πάρουμε τον παρακάτω πίνακα.

Για μακρινή αγορά: ανάλωση σε 3 – 5 μέρες οι καρποί να είναι κόκκινοι κατά τα 3/4

Για τοπική αγορά: ανάλωση σε 1 – 3 μέρες οι καρποί να είναι πλήρως χρωματισμένοι (κόκκινοι κατά τα 4/4)

Η συγκομιδή γίνεται κάθε 3-5μέρες.

Έχει σημασία ο προσεκτικός χειρισμός των καρπών, η αποφυ­γή σύνθλιψης ή τραυματισμού τους. Καρποί τραυματισμένοι αφαιρούνται με προσοχή γιατί οι παθογόνοι μικροοργανισμοί μεταδί­δονται γρήγορα.

Οι καρποί τοποθετούνται σε δοχεία (κεσέδες-χάρτινους κατά προτίμηση), που φέρονται ανά 12 σε μεγάλο δίσκο και ο δίσκος σε μονό τροχό.

Αποφεύγουμε οπωσδήποτε την έκθεση σε θερμό περιβάλλον (π.χ. κατ’ ευθείαν ηλιακό φως ή ζεστούς ανέμους) και προτιμάμε την ψύξη ή έστω διατήρηση σε σκιά.

4.7. Αμειψισπορά.

Η φυτεία φράουλας έχει διάρκεια 1 έως τρία χρόνια. Κατόπιν οι ιοί και οι ασθένειες υποβαθμίζουν την παραγωγή.
Άρα θα πρέπει η καλλιέργεια να συνεχίσει σε ένα διαφορετικό κομμάτι γης,· να κάνουμε δηλαδή αμειψισπορά. Στο κομμάτι που αφήσαμε δεν θα πρέπει να μπει φράουλα ή σμέουρο framboise για τουλάχιστον τρία και περισσότερα ει δυνατόν χρόνια. Αρα αν έχουμε περίπου 8 στρ. θα πρέπει να καλλιεργούμε κάθε χρόνο ένα τεμάχιο περίπου 1.5-2.0 στρ. που θα μεταφέρεται κάθε χρονιά αλλού

4.8. “Κλάδεμα”

Αφού μαζέψουμε και την τελευταία φράουλα κόβουμε όλο το φύλλωμα αφήνοντας μόνο μια τούφα 5-8 cm, κόβουμε δηλαδή με προσοχή ώστε να μην πειραχτεί η στεφάνη. Επίσης μαζεύουμε το άχυρο εδαφοκάλυψης. Η αφαίρεση αυτή γίνεται για λόγους φυτo υγειονομικούς, τον περιορισμό δηλαδή των εστιών διαχείμασης των μυκήτων. Τα κλαδέματα μαζί με τα άχυρα τα κάνουμε κομπόστ.

5. Ασθένειες και εχθροί

Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες είναι δυνητικά ευαίσθητες σε ένα μεγάλο αριθμό ασθενειών και εχθρών. Ωστόσο με τους κατάλλη­λους χειρισμούς πρόληψης είναι δυνατόν οι κίνδυνοι να μειωθούν στο ελάχιστο.

5.1. Βοτρύτης (Botrytis cinerea)

Η σημαντικότερη ασθένεια, απειλεί τους καρπούς τόσο πάνω στο φυτό όσο και μετασυλλεκτικά. Ευνοείται από υγρό καιρό και έλλειψη αερισμού. Έτσι θα δώσουμε βάρος κυρίως στην πρόληψη.

• όχι υπερβολική τροφοδοσία με Ν (ακόμα και μέσω της κοπριάς γι΄ αυτό αποφεύγουμε την φρέσκια)
• περιβάλλον που εξασφαλίζει καλό αερισμό: επιλογή τοποθε­σίας, σχετικά αραιή φύτευση σε πιο υγρές συνθήκες
• σε άνοιξη κρύα και βροχερή μπορούμε να επέμβουμε με θεϊκό χαλκό.
• υπάρχει και τρόπος βιολογικής καταπολέμησης με τον αντα­γωνιστή μύκητα Trichoderna viridis.

5.2. Ωίδιο (Sphaerotheca sp.)

Σημαντική ασθένεια σε ζεστές περιοχές. Αντιμετωπίζεται βασι­κά με το θείο επίπασης. Δεν πρέπει να γίνεται υπερβολική χρήση. Σε θερμοκρασίες πάνω από30-35 βαθμούς μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα στα φύλλα. Συνίσταται μία επέμβαση πριν την άνθηση και μία στο τέλος της άνθησης. Εναλλακτικά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα παρασκευάσματα από “πολυκόμπι”  και “σκόρ­δο”. Τα ίδια έχουν κάποιο αποτέλεσμα και στο βοτρύτη. Πιο “βιολογικός “ τρόπος αντιμετώπισης αλλά και κάπως πιο σύνθετη διαδικασία.

5.3. Ασθένειες λαιμού – ρίζας (Phytophtora sp.,γνωστή και ως red stele)

Εμφανίζεται σε εδάφη που δεν στραγγίζουν καλά και νεροκρατούν (βλ. απαιτήσεις σε έδαφος). Εισάγεται με προσβεβλημένα φυτά (σημασία υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού).

5.4.  Ζωικοί οργανισμοί: έντομα, ακάρεα και ανώτερα ζώα.

Κυρίως έχει σημασία η πρόληψη και ο έγκαιρος εντοπισμός των προβλημάτων. Θα καταφύγουμε σε μέτρα άμεσης καταπολέμη­σης μόνο σε περίπτωση ισχυρών προσβολών.

Αφίδες, διάφορα είδη. Την άνοιξη είναι δυνατόν να έχουμε αφίδες στη νέα βλάστηση. Τα μέτρα αντιμετώπισης ποικίλλουν από πολύ ήπια όπως το παρασκεύασμα τσουκνίδας έως σχετικά πιο δραστικά, με φυτικά εντομοκτόνα.

Τετράνυχος. Επικίνδυνος τους ξηρούς θερινούς μήνες. Τον ευνοεί το ξηρό και ζεστό μικροπεριβάλλον. Έτσι μπορεί να βοηθηθεί η αντιμετώπισή του και με τεχνητή βροχή (μόνο σε περιπτώσεις που έχουμε πρόβλημα τετρανύχου).

Πουλιά. Αν τα κοτσύφια ή άλλα πουλιά αποτελούν πρόβλημα, μπορούν να μπουν ειδικά δίχτυα προστασίας που στηρίζονται πάνω σε μεταλλικό πλαίσιο στήριξης.