Οδηγίες βιολογικής καλλιέργειας μαρουλιού στον κήπο σας Σχολιάστε

Το μαρούλι (Lactuca sativa L.) είναι ένα ετήσιο, ποώδες φυτό γρήγορης ανάπτυξης της οικογένειας Compositae.

Καλλιεργείται από τους Ρωμαϊκούς χρόνους και κατάγεται από την Κεντρική και Δυτική Ασία. Πρόκειται για αυτοφυές φυτό της λεκάνης της μεσογείου και είναι γνωστό στη χώρα μας από την αρχαιότητα όπου αναφέρεται από τον Ηρόδοτο, τον Θεόφραστο και τον Διοσκουρίδη με το όνομα θριδακίνη ή θρίδαξ.

Σύμφωνα με τη διάταξη και τη μορφολογία των φύλλων του διακρίνουμε πέντε τύπους μαρουλιού:

• τα κεφαλωτά,
• τα ημικεφαλωτά,
• τη ρωμάνα,
• τα φυλλώδη
• το κινέζικο μαρούλι

Γενικά, φέρει πλούσιο επιφανειακό ριζικό σύστημα που αναπτύσσεται σε βάθος 30εκ. Το υπέργειο τμήμα του αποτελείται από έναν κοντό κεντρικό βλαστό απ’ όπου φύονται τα φύλλα του σε μορφή ροζέτας, σε διάφορα μεγέθη και σχήματα, με επιφάνεια λεία ή κυματοειδή και χρώμα πράσινο, πράσινο-κίτρινο αλλά και κόκκινο.

Θρεπτική αξία

Το ταπεινό μας μαρούλι είναι εξαιρετική πηγή βιταμίνης Α (περιέχει προβιταμίνη Α ή β-καροτένιο), βιταμίνης Κ, φυλλικού οξέος, βιταμίνης C, καλίου, μαγγανίου και χρωμίου όπως επίσης αποτελεί και καλή πηγή φυτικών ινών.

Η πλούσια περιεκτικότητά του σε βιταμίνη C και η ταυτόχρονη παρουσία του β-καροτενίου το καθιστούν ένα ζωτικής σημασίας λαχανικό στον μεταβολισμό της χοληστερόλης (οξείδωση της χοληστερόλης). Παράλληλα η παρουσία φυλλικού οξέος δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τη διαχείριση των υψηλών επιπέδων της ομοκυστεΐνης, ελαττώνοντας τον κίνδυνο εμφράγματος ή εγκεφαλικού επεισοδίου, ενώ το περιεχόμενο σε αυτό κάλιο ρυθμίζει την υπέρταση.

Η παρουσία των φυτικών ινών βελτιώνει την κατάσταση του παχέος εντέρου, μειώνει τον κίνδυνο καρκινωμάτων ή τη δημιουργία εκκολπωμάτων, ενώ ο γλυκαιμικός έλεγχος στα διαβητικά άτομα γίνεται ευκολότερος παρουσία αυτών.

Επιπλέον, η παρουσία του καλίου έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την αρτηριακή πίεση, που είναι άλλος ένας παράγοντας κινδύνου για καρδιοπάθειες. Τέλος, σημαντικός είναι και ο ρόλος του χρωμίου, καθώς παίζει ρόλο κλειδί μεταξύ του μορίου της ινσουλίνης και του κυτταρικού υποδοχέα για τη σωστή μεταφορά της γλυκόζης στο εσωτερικό των κυττάρων.

Σπορά και καλλιεργητικές φροντίδες.

Μπορούμε να φυτέψουμε μαρούλια στον κήπο και σε γλάστρα για να τα απολαμβάνουμε ολόφρεσκα στις σαλάτες μας!

Είναι το πιο δημοφιλές λαχανικό του φθινοπωρινού λαχανόκηπου με υπέροχα δροσερά και τρυφερά φύλλα και πολλές ποικιλίες για να επιλέξουμε. Καλλιεργείται όλο τον χρόνο και αρκεί να του εξασφαλίσουμε τις κατάλληλες συνθήκες για να αναπτυχθεί ανάλογα με την εποχή που φυτεύουμε.

Κλίμα και έδαφος: Το μαρούλι ευδοκιμεί σε περιοχές με σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες, με άριστη αυτή των 10-12 οC για την ανάπτυξη του ενώ, αντέχει σε μέγιστη θερμοκρασία 20-22 οC και ελάχιστη -3 οC με τα ανεπτυγμένα φυτά να ανέχονται και χαμηλότερες θερμοκρασίες μέχρι -8 οC.

Όπως αναφέραμε το μαρούλι μπορεί να καλλιεργηθεί όλο το χρόνο όμως, κατά τους θερινούς μήνες όπου επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες προκαλείται πρόωρη έκπτυξη του ανθοφόρου βλαστού (ξεβλάστωμα) του αλλά και σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και παγετό προκαλούνται εγκαύματα στο φύλλωμα. Παρόλα αυτά υπάρχουν διάφορες ποικιλίες να διαλέξουμε με πολλές από αυτές να φέρουν χαρακτηριστικά αντίστασης στις ακραίες για την καλλιέργεια θερμοκρασίες.

Πρόωρη έκπτυξη του ανθοφόρου βλαστού (ξεβλάστωμα).

Ως καλλιέργεια προτιμά τα ελαφρά ως μέσης σύστασης, γόνιμα, πλούσια σε οργανική ουσία, καλά στραγγιζόμενα και pH 6-6,5 εδάφη αν και μπορεί να καλλιεργηθεί σε ποικιλία εδαφών.

Αν τώρα το έδαφος μας έχει πολύ βαρύ αργιλώδες χώμα που μαζεύει νερό, μπορούμε να καλλιεργήσουμε σε υπερυψωμένα αναχώματα που θα βοηθήσουν στην καλύτερη αποστράγγιση του νερού αλλά και σε ασβεστώδη εδάφη όπου υπάρχει κίνδυνος χλώρωσης των φυτών, μπορούμε να βελτιώσουμε το χώμα μας με την προσθήκη άφθονης οργανικής ουσίας.

Υγρασία: Το μαρούλι αναπτύσσεται καλύτερα σε συνθήκες σταθερής υγρασίας, καθώς η διακύμανση αυτής και ιδιαίτερα στα τελευταία στάδια παίζει καθοριστικό ρόλο στην αύξηση των φυτών και στον σχηματισμό της κεφαλής. Έτσι, μια υπερβολική άρδευση στα στάδια αυτά και σε συνδυασμό με υψηλές θερμοκρασίες θα υποβαθμίσει την ποιότητα των κεφαλιών. Όπως και οι ακανόνιστες αρδεύσεις με μεγάλες διακυμάνσεις υγρασίας-ξηρασίας προσδίδουν μια πικράδα στα φύλλα. Επομένως, για να διατηρήσουμε το υπόστρωμα μας σχετικά υγρό, απαιτείται τακτικό πότισμα με σχετικά μικρές ποσότητες νερού.

Η συχνότητα των ποτισμάτων θα γίνει υψηλότερη, ίσως και καθημερινή, σε περιόδους που επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες ειδικά στις αρχές του φθινοπώρου, στα τέλη της άνοιξης και μέσα στο καλοκαίρι ακόμη, το συχνό πότισμα είναι απαραίτητο στις ανοιξιάτικες φυτεύσεις, προκειμένου να διατηρήσουμε δροσερά και τρυφερά τα φύλλα του μαρουλιού με πλούσια γεύση.

Λίπανση: Απαιτείται το έδαφος μας να είναι πλούσιο σε θρεπτικά στοιχεία για τον λόγο αυτόν πριν φυτέψουμε τα μαρούλια μας, είναι σημαντικό να ενσωματώνουμε αρκετή ποσότητα καλά χωνεμένης κοπριάς μαζί με κομπόστ για να βελτιώσουμε το χώμα. Συμπληρωματικά, για την γρήγορη ανάπτυξη του φυλλώματος του μπορούμε να ενσωματώσουμε, γύρω από τη ρίζα του φυτού καλά χωνεμένη κοπριά ή βιολογικό λίπασμα με υψηλή περιεκτικότητα σε άζωτο κάθε 20-30 μέρες. Επειδή έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε άζωτο, μπορούμε να κάνουμε ριζοπότισμα ή διαφυλλική λίπανση με εκχυλίσματα φυκιών ή εκχυλίσματα κομπόστ, που θα βοηθήσουν και στην πρόληψη μυκητολογικών ασθενειών.

Σπορά και μεταφύτευση: Μπορούμε να σπείρουμε τα μαρούλια μας σε θερμά ή και ψυχρά σπορεία, στα πεταχτά ή σε γραμμές και σε βάθος 8-10 χιλ. Μετά τη σπορά πιέζουμε ελαφρά το χώμα ώστε να έρθουν σε επαφή και αναμένουμε 2-10 μέρες για να φυτρώσουν. Η μεταφύτευση γίνεται από την άνοιξη έως το φθινόπωρο όταν τα φυτά μας αποκτήσουν 3-4 πραγματικά φύλλα, δηλαδή σε διάστημα 4-6 εβδομάδων μετά τη σπορά.

Μπορεί να γίνει φύτευση σε κλίνες ή σε αναχώματα με αποστάσεις 30-40εκ. μεταξύ των γραμμών και 20-30εκ. επί αυτών, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και το μέγεθος της ποικιλίας.

Συγκομιδή: Τα κοινά μαρούλια ωριμάζουν περίπου 40-50 ημέρες μετά την σπορά ενώ τα κεφαλωτά σε 70-75 μέρες.

Ανάλογα με την ποικιλία συλλέγουμε τα μαρούλια όταν αποκτήσουν καλοσχηματισμένη καρδιά και οι κεφαλές είναι ακόμα σφιχτές, κατά τη συγκομιδή τους κόβουμε το φυτό κοντά στη βάση με ένα μαχαίρι και δεν το ξεριζώνουμε καθώς θα μας αποφέρει κι άλλη συγκομιδή.

Αμειψισπορά- Συγκαλλιέργεια

Παραδοσιακά τα μαρούλια γειτονεύουν με καρότα και ραδίκια αλλά μπορούν να μοιραστούν καλά τον χώρο κι αν καλλιεργηθούν μαζί με κρεμμύδια και παντζάρια. Όσον αφορά τις αμειψισπορές, μπορούν να διαδεχθούν τα φασόλια, τις πατάτες, ριζώδεις καλλιέργειες, τα κολοκυθάκια, τις μελιτζάνες, τα αγγούρια και το καλαμπόκι.

Προβλήματα της καλλιέργειας

Φυσιολογικές παθήσεις

Τα περιθώρια των φύλλων καφετιάζουν και ξηραίνονται ενώ στις νευρώσεις εμφανίζονται μαύρα στίγματα: τα συμπτώματα αυτά μπορεί να οφείλονται είτε σε υψηλές θερμοκρασίες είτε σε περίσσεια νερού στο έδαφος είτε σε έλλειψη ασβεστίου. Έτσι, ανάλογα με το τι συμβαίνει φροντίζουμε να σκιάζουμε τα φυτά, να διατηρούμε το έδαφος υγρό αλλά όχι σε σημείο κορεσμού και να προσθέσουμε θρυμματισμένα κελύφη οστράκων ή τσόφλια αυγών, γύψο ή σκόνη ασβεστίου ενώ για πιο άμεσα αποτελέσματα μπορούμε να ψεκάσουμε με εκχυλίσματα φυκιών.

Τα περιθώρια των εξωτερικών φύλλων μαυρίζουν και σχηματίζονται φουσκάλες: Τα φυτά μας έχουν πληγεί από παγετό και για να τα προστατεύσουμε τα καλύπτουμε είτε με οργανικά υπολείμματα είτε με τεχνητό τούνελ.

Τα φύλλα αποκτούν πικρή γεύση και περιφερειακή χλώρωση: Αν το πότισμα καθυστερήσει για μερικές μέρες τότε τα φύλλα πικρίζουν και αναπτύσσεται περιφερειακή χλώρωση μάλιστα, στις κατσαρές και κεφαλωτές ποικιλίες τα κεφάλια μπορούν και να χαλαρώσουν.

Τροφοπενίες (ελλείψεις θρεπτικών στοιχείων)

Όταν παρατηρείται χλώρωση (κιτρίνισμα), των παλαιότερων φύλλων που ξεκινά από την περιφέρεια και ταυτόχρονα αποχρωματίζονται τα μικρότερα νεύρα και οι καρδιές κακοσχηματίζονται πιθανόν πρόκειται για έλλειψη μαγνησίου.

Όταν περιορίζεται σημαντικά η ανάπτυξη των φυτών και τα φύλλα γίνονται ανοιχτοπράσινα τότε έχουμε έλλειψη θείου.

Όταν τα φύλλα εμφανίζονται χλωρωτικά υποδηλώνεται έλλειψη αζώτου.

Αν δεν σχηματίζονται κεφάλια ίσως έχουμε έλλειψη χαλκού.

Αν πάλι έχουμε κακοσχηματισμένες κεφαλές είναι έλλειψη βορίου ενώ η περίσσεια αυτού προκαλεί περιφερειακή ξήρανση των φύλλων.

Για την αντιμετώπιση των τροφοπενιών ψεκάζουμε κάθε δύο εβδομάδες με εκχυλίσματα φυκιών ή εκχυλίσματα κομπόστ και κάνουμε εδαφοαναλύσεις για μια καλύτερη εφαρμογή και λύση του προβλήματος.

Ασθένειες

Περονόσπορος: Η ασθένεια εκδηλώνεται στο σπορείο με την εμφάνιση κίτρινων κηλίδων στην άνω επιφάνεια των φύλλων και λευκό χνούδι στην κάτω, στα μεταφυτευμένα φυτά παρατηρούνται χλωρωτικές κηλίδες ανάμεσα στα νεύρα και λευκή εξάνθηση του μύκητα στην κάτω επιφάνεια, με τα φυτά να καταλήγουν σε σήψη.

Περονόσπορος στα φύλλα του Μαρουλιού.

Περονόσπορος στα φύλλα του Μαρουλιού.

Καθώς η ασθένεια ευνοείται από ζεστό, υγρό και ομιχλώδη καιρό φροντίζουμε για την καλή αποστράγγιση του εδάφους και αποφεύγουμε την πυκνή σπορά ώστε να επιτρέπεται ο καλύτερος αερισμός των φυτών. Σε μεγαλύτερες προσβολές εφαρμόζουμε ψεκασμούς με χαλκό ή βορδιγάλειο πολτό 1%.

Ωίδιο: Εδώ η προσβολή ξεκινά από τα παλαιότερα φύλλα με την ανάπτυξη λευκής εξάνθησης και σταδιακό καφέτιασμα και νέκρωση.

Ωίδιο σε φύλλα Μαρουλιού.

Ψεκάζουμε με μαγειρική σόδα ή θειάφι και προληπτικά αραιώνουμε τα φυτά για να αερίζονται καλύτερα.

Αλτερναρίωση: Έχουμε προσβολή των ώριμων φύλλων με την εμφάνιση μικρών κυκλικών ή γωνιωδών κηλίδων χρώματος καστανό-μαύρο και χαρακτηριστικούς ομόκεντρους δακτύλιους.

Προληπτικά επιλέγουμε υγιείς απολυμασμένους σπόρους.

Βοτρύτης, σκληρωτίνια, πύθιο: Αν οι σπόροι δε φυτρώνουν, τα νεαρά φυτά εμφανίζουν καστανοκόκκινες κηλίδες στην περιοχή του λαιμού (το σημείο του βλαστού λίγο πάνω από το έδαφος) και λιώνουν ή τα μεγαλύτερα φυτά σαπίζουν στο λαιμό, τα φύλλα κιτρινίζουν ή κοκκινίζουν και η καρδιά παραμένει όρθια ενώ ταυτόχρονα έχουμε νεκρώσεις στα νεύρα και ανάπτυξη σταχτιάς μούχλας, τότε πρόκειται για μια από τις τρεις προαναφερόμενες ασθένειες.

Εκτεταμένη προσβολή βοτρύτη, σε κεφαλωτό μαρούλι.

Προσβολή από Σκλεροτίνια και ζημιά μαρουλιών.

Προσβολή από Πύθιο σε φυτά μαρουλιού. Καταστροφή ριζικού συστήματος.

Προληπτικά αποφεύγουμε να πληγώσουμε τα φυτά, φροντίζουμε για τον καλό αερισμό τους και την καλή στράγγιση του εδάφους. Ακόμη μπορούμε να καλλιεργήσουμε σε υπερυψωμένες κλίνες και να ενσωματώσουμε μια καλή ποσότητα κομπόστ. Τέλος, προληπτικό αλλά και άμεσο μέτρο αποτελούν οι ψεκασμοί με χαλκό.

Βακτηριώσεις: Κατά μήκος των νεύρων ή προς τα χείλη εμφανίζεται κίτρινη, καστανή και τελικά μαύρη κηλίδωση που στη συνέχεια μεγαλώνει και μπορεί να καλύψει όλο το φύλλο.

Επειδή οι βακτηριώσεις δεν αντιμετωπίζονται, προληπτικά χρησιμοποιούμε καλά χωνεμένη κοπριά, φροντίζουμε για την καλή στράγγιση του εδάφους, εφαρμόζουμε αμειψισπορές και διατηρούμε τα φυτά μας καλοθρεμμένα.

Ιώσεις: Αν παρατηρήσουμε εναλλαγές στα φύλλα χρώματος πράσινου και κίτρινου, ασυμμετρία στο έλασμα και πιο τονισμένα δόντια ή τα μαρούλια δεν σχηματίζουν κεφαλές τότε πρόκειται για το μωσαϊκό του μαρουλιού. Αν όμως, παρατηρήσουμε αφύσικη πάχυνση των νεύρων και ταυτόχρονα κιτρινίζουν και φουσκαλιάζουν οι περιοχές ανάμεσα από αυτά τότε πιθανόν έχουμε την ίωση των χοντρών νευρώσεων του μαρουλιού. Σε περιπτώσεις ιώσεων επιλέγουμε πιστοποιημένους υγιείς σπόρους απαλλαγμένους από ιώσεις και χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες.

Προληπτικά, επίσης, καταστρέφουμε τα αγριόχορτα και τα προσβεβλημένα φυτά και αποφεύγουμε να καλλιεργούμε σε εδάφη με ιολογικό φορτίο. Ακόμη, καταπολεμούμε έγκαιρα τις αφίδες και τους φορείς των ιών, φροντίζουμε για την καλή στράγγιση του εδάφους, μειώνουμε τα ποτίσματα και μεταφυτεύουμε αφού ζεστάνει ο καιρός και όχι σε κρύα και υγρά εδάφη.

Εχθροί

Σιδηροσκώληκες- Νηματώδεις: Παρατηρείται κιτρίνισμα των φύλλων, διακοπή της ανάπτυξης και προσωρινή μάρανση κατά τις φωτεινές και ζεστές μέρες.

Ο έλεγχος των σιδηροσκούληκων γίνεται με τοποθέτηση παρασιτικών νηματωδών στο έδαφος πριν την εγκατάσταση και αποφυγή καλλιέργειας σε χωράφια που έχουν παρουσιάσει το ίδιο πρόβλημα. Επειδή όμως, τα συμπτώματα αυτά μπορεί να οφείλονται και σε προσβολή από νηματώδεις, ψάχνουμε για ογκίδια στις ρίζες.

Αφίδες: Τα νεαρά φύλλα συστρέφονται και καρουλιάζουν, σε μικρές προσβολές ψεκάζουμε με πίεση νερό ή εντομοκτόνα σαπούνια ενώ σε εντονότερες περιπτώσεις εφαρμόζουμε ψεκασμούς με ροτενόνη και πυρεθρίνη μαζί.

Αφίδες στα φύλλα μαρουλιού.

Θρίπες:  Τα φύλλα ατονούν και παίρνουν γκρίζο-πράσινες αποχρώσεις. Για τον έλεγχο τους τοποθετούμε μπλε κολλώδεις παγίδες αμέσως πάνω από το ύψος των φυτών.

Σημάδια από Θρίπα, σε φύλλο Μαρουλιού.

Αλευρώδεις: Τα φυτά εξασθενούν και τα φύλλα κιτρινίζουν. Για τον έλεγχο τους σκονίζουμε τα φυτά με σκόνη καπνού ή ψεκάζουμε με τσάι νικοτίνης.

Τζιτζίκια: Παρατηρούμε ανοιχτόχρωμες κηλίδες και διακοπή της ανάπτυξης των φύλλων. Για να τα ελέγξουμε ψεκάζουμε το βράδυ με εντομοκτόνα σαπούνια ή μείγμα ροτενόνης και πυρεθρίνης όπου η προσβολή είναι έντονη. Προληπτικά μπορούμε να καλύψουμε τα φυτά μας κατά το φύτρωμα με οργανικά υπολείμματα.

Κάμπιες-Γυμνοσάλιαγκες: Αν έχουμε τρύπες στα φύλλα πρόκειται για προσβολή από κάμπιες τις οποίες μπορούμε να ελέγξουμε ψεκάζοντας με βάκιλο Θουριγγίας. Αν όμως, τα φύλλα είναι κουρελιασμένα, τότε οφείλονται σε γυμνοσάλιαγκες που μπορούμε να τους ελέγξουμε σκορπώντας γύρω από τα φυτά στάχτες ξύλου ή γη διατόμων.

Λυριόμιζα: Κατά την προσβολή εμφανίζονται λευκές ή ημιδιαφανείς στοές στα φύλλα. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να καταστρέψουμε τα προσβεβλημένα φύλλα και στη συνέχεια να παγιδεύσουμε τα ενήλικα με κολλώδεις μπλε, κίτρινες ή λευκές παγίδες. Αν η προσβολή είναι σημαντική ψεκάζουμε με πυρεθρίνη και ροτενόνη μαζί.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ:

Επιλέξτε βιολογικά φυτά μαρουλιού 

Επιλέξτε βιολογικούς σπόρους μαρουλιού