Τομάτα Χοντροκατσαρή Μεσσηνίας (8 ΦΥΤΑ)

Ελληνική παραδοσιακή ποικιλία τομάτας, ανοιχτής επικονίασης.

Φημισμένη ποικιλία από την περιοχή της Μεσσηνίας, που για τουλάχιστον ένα αιώνα, καλλιεργείτε στην ευρύτερη περιοχή. Το χωριό που έχει, συνδεθεί με αυτή την ποικιλία, είναι η Μεταμόρφωση – Μεσσηνίας, όπου κάθε Αύγουστο, γίνεται και τοπική γιορτή αυτής της ποικιλίας και ενός τοπικού κρεμμυδιού.

Για πολλά χρόνια, ήταν η ποικιλία που τροφοδοτούσε τις γύρω αγορές και κάλυπτε τις τοπικές ανάγκες, μέχρι την εμφάνιση των υβριδίων, όπου η καλλιέργεια της περιορίστηκε σε μικρές εκτάσεις.

Τα τελευταία χρόνια, με την συμβολή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια, επαναφοράς της σε κτήματα, με πολύ καλά έως τώρα αποτελέσματα.

Φυτό αναρριχώμενο, ζωηρής ανάπτυξης.

Καρπός με έντονες εγκολπώσεις, ροζ – κόκκινου χρώματος και βάρους που μπορεί να φτάσει, έως και τα 500 γρ. (υπό προϋποθέσεις μπορεί το βάρος της, να ξεπεράσει και το 1 κιλό).

Σάρκα σφιχτή, γεμάτη, με γλυκιά γεύση και πολύ δυνατό άρωμα.

Πολύ καλή αντοχή του φυτού σε ξηροθερμικές συνθήκες.

Μέτρια συντήρηση καρπού μετά την συγκομιδή.

Ιδανική για σαλάτες, για γέμισμα και σάλτσα.

Υπαίθρια και θερμοκηπιακή καλλιέργεια.

 

Οικογένεια: Solanaceae

Επιστημονική ονομασία: Lycopersicon esculentum mill συνώνυμα Solanum lycopersicum

Πιστοποίηση Βιολογικού φυτού: ΔΗΩ

Ύψος φυτού: 1,80 – 2,50 μ.

Βάρος καρπού: 400 – 500 γρ.

Χρώμα καρπού: κόκκινο – ροζ, κατά την πλήρη ωρίμανση

Σχήμα καρπού: στρόγγυλος, ελαφρά πεπλατυσμένος

Μεταφύτευση – συγκομιδή: 80 – 90 ημέρες

Χρώμα λουλουδιών: κίτρινο

Κύκλος ζωής: ετήσιος

Για επαγγελματίες αγρότες: ΝΑΙ

Για ερασιτέχνες κηπουρούς: ΝΑΙ

Καλλιέργεια σε γλάστρα: ΟΧΙ

Παραγωγικότητα: παραγωγική

Χρήσεις: σαλάτες, γέμισμα, σάλτσα

 

Εποχή μεταφύτευσης : μέσα – τέλος άνοιξης, αρχές καλοκαιριού (αναλόγως το υψόμετρο και την γεωγραφική θέση).

Αποστάσεις φύτευσης: 50 – 60 εκ. στην γραμμή και 80 – 100 εκ. μεταξύ των γραμμών.

Πότισμα γενικά: η ποσότητα και η πυκνότητα αρδεύσεων, εξαρτάται από την ποικιλία και το έδαφος, που έχει ο κήπος ή το κτήμα σας, καθώς και το εάν καλλιεργείτε στην βόρεια ή νότια Ελλάδα. Εμπειρικά θα λέγαμε ότι, πότισμα με σταγόνες (στάγδην άρδευση), 3 φορές την εβδομάδα είναι ιδανική πυκνότητα για τα πρώτα στάδια ανάπτυξης. Τους θερμούς καλοκαιρινούς μήνες, μπορείτε να αυξήσετε την ποσότητα της άρδευσης. ΠΡΟΣΟΧΗ, το νερό δεν πρέπει να ”λιμνάζει” γύρω από τα φυτά.

Καλλιέργεια: υπαίθρια.

 

Οι δικές μας παρατηρήσεις

Η Χοντροκατσαρή, είναι μια ποικιλία, για την οποία πρώτο ακούσαμε τέλος της δεκαετίας του 1990. Από τότε θέλαμε να την καλλιεργήσουμε.

Μετά από μελέτη είδαμε, ότι αυτό που ονομάζεται χοντροκατσαρή τομάτα, έχει τουλάχιστον δύο διαφορετικούς τύπους καρπών (φαινοτυπικές διαφοροποιήσεις). Η μια ποικιλία είναι στρόγγυλη, ελαφρώς πεπλατυσμένη με ελαφριές εγκολπώσεις στον ώμο και η δεύτερη είναι ποικιλία με πολύ έντονες εγκολπώσεις και στρόγγυλο σχήμα. Η διαφοροποίηση αυτή είναι συνήθης, στις παραδοσιακές ποικιλίες.

Την καλλιεργήσαμε και είδαμε τα εξής: είναι ποικιλία που είναι όψιμη, μπορεί να χρειαστεί και 90 ημέρες μέχρι την συγκομιδή. Ο καρπός στο δικό μας αγρόκτημα, έφτασε τα 400 γρ. χωρίς καμία επέμβαση λίπανσης. Το έδαφος όμως είναι πολύ καλό και έχει μια ισορροπημένη λίπανση, στερεών βιολογικών λιπασμάτων.

Είναι μια ποικιλία, που μπορεί κάτω από προϋποθέσεις, να γίνει ένα τοπικό προϊόν της Μεσσηνίας και να καλλιεργηθεί σε κήπους ερασιτεχνών, κυρίως της Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας.

 

ΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΜΑΣ

Οικογένεια: Solanaceae

Επιστημονική ονομασία: α) κοινή τομάτα – Solanum lycopersicum L. συνώνυμο Lycopersicon lycopersicum (L. H. Karst.) , β) ντοματίνι – Solanum lycopersicum var. cerasiforme, γ) άγρια τομάτα – Lycopersicon pimpinellifolium L.

Καταγωγή τομάτας: περιοχή Vera Cruz – Puebla, του Μεξικού

Άλλες ονομασίες: Ντομάτα, Ντοματιά, Πομιδόρο, Πομιλορκά, Λυκοπερσικόν το εδώδιμο

Διεθνείς ονομασίες: Tomato, Tomate, Pomodoro, Tomat, Pomidor, помидор, มะเขือเทศ, Domates, томат, トマト,  토마토, Roșie, 番茄, Rajčica, Rajče.

Γενικά στοιχεία για την τομάτα: η τομάτα στην άγρια μορφή της, σύμφωνα με στοιχεία της βοτανικής και της αρχαιολογικής επιστήμης, εμφανίστηκε σε ημιορεινές περιοχές των Άνδεων, στη σημερινή περιοχή του Περού και της Βολιβίας, στην κεντροδυτική Αμερική. Οι καρποί της Τομάτας, δεν είχαν καμία σχέση με αυτούς που γνωρίζουμε σήμερα. Ήτανε πολύ μικρού μεγέθους, κόκκινοι, ροζ και πολύχρωμοι. Μέσω των εμπορικών δρόμων της εποχής, η Τομάτα έφτασε στο σημερινό Μεξικό και εκεί άρχισε η εντατική καλλιέργεια της και η εξημέρωση της. Δηλαδή, η συνεχής καλλιέργεια της και η επιλογή των καλύτερων καρπών για το σπόρο της επόμενης χρονιά, δημιούργησαν συνθήκες εξέλιξης και βελτίωσης της, μέσω της επιλογής. Στον υπόλοιπο κόσμο, η τομάτα ήτανε άγνωστη, μέχρι τις εκστρατείες των Ισπανών για την εξερεύνηση του τότε άγνωστου κόσμου (Νέου Κόσμου). Σε μια από αυτές, στην περιοχή του σημερινού Μεξικού, στην πόλη Tenochtitlan (Τενοτστιτλάν ή Τενοκτιτλάν), ο Ισπανός εξερευνητής Ερνάν Κορτές, είδε για πρώτη φορά το φυτό και τους καρπούς της τομάτας. Ρώτησε τους ιθαγενείς και του είπαν ότι το ονόμασαν, Xitomalt ή Tomati. Πήρε σπόρους και φυτά και τα έφερε μαζί με άλλα εξωτικά φυτά, στη Σεβίλλη της σημερινής Ισπανίας. Η πρώτη τομάτα έφτασε στην Ευρώπη το 1521 – 1524. Από εκεί, σπόροι του φυτού εξαπλώθηκαν σε όλη την Ισπανία και στη Νάπολη. Το βασίλειο της Νάπολης ήτανε υπό Ισπανική κυριαρχία. Το 1544, ο Ιταλός φυσιοδίφης Pietro Andrea Mattioli, αναφέρει ότι, … οι καρποί είναι σαν μήλα, κόκκινου και πορτοκαλί χρώματος και τρώγονται όπως οι μελιτζάνες, μαγειρεμένες με αλάτι, λάδι και μαύρο πιπέρι… Το όνομα που επικράτησε για τομάτα στην Ιταλία, ήτανε “χρυσά μήλα” ή “pomi d’oro” και παρέμεινε μέχρι και σήμερα (Pomodoro). Οι Γάλλοι αργότερα την ονόμασαν “μήλο της αγάπης” ή “Pomme d’ amour”. Για πάρα πολλά χρόνια, η Τομάτα ήτανε διακοσμητικό – εξωτικό φυτό σε κήπους ευγενών ή ερευνητών και δεν είχε παρά ελάχιστες χρήσεις στην κουζίνα, από λίγους και τολμηρούς. Ένας από τους βασικούς λόγους, ήτανε ότι το φυτό της Τομάτας, μοιάζει με αυτό της Μπελαντόνας (Atropa belladona), το οποίο είναι φαρμακευτικό και δηλητηριώδες. Εκτός όμως από την μικρή αρχικά εξάπλωση της στην Ευρώπη, μέσω των Ισπανών, σπόροι τομάτας, μεταφέρθηκαν στην Καραϊβική, στις Ινδίες και στις Φιλιππίνες. Η χρήση της όμως για μαγειρικούς σκοπούς, παράμενε αναιμική. Πρώτη συνταγή με τομάτα, έχουμε σε κείμενα του 1700. Η συνταγή έχει καταγραφεί στην Ιταλία με το όνομα “alla Spagnuola”, δηλαδή συνταγή με τομάτα, με Ισπανικές επιρροές. Η τομάτα άρχισε να αποκτά κύρος και πολλές χρήσεις στην κουζίνα, μετά τα μέσα του 1800 και από τις αρχές του 1900 είναι μαζί με την πατάτα, τα πιο δημοφιλή λαχανικά…. εάν και η τομάτα είναι φρούτο. Πότε ήρθε η τομάτα στην Ελλάδα; η πρώτη καταγεγραμμένη καλλιέργεια τομάτας στη χώρα μας, έγινε το 1818, σε μοναστήρι Καπουτσίνων μοναχών, στην Πλάκα της Αθήνας. Ο Ηγούμενος της μονής, Φραγκίσκος, έφερε σπόρους από το εξωτερικό και τους καλλιέργησε σε γλάστρες.

Διαχωρισμός τομάτας με βάση το ύψος των φυτών, το μέγεθος και το χρώμα: οι τομάτες διαχωρίζονται στις παρακάτω βασικές κατηγορίες: 1) Με βάση το μέγεθος των καρπών: α) πολύ μικρός καρπός, βάρους από 10 έως 50 γρ. β) μικρός καρπός, βάρους από 60 έως 100 γρ. γ) μεσαίος καρπός, βάρους από 100 έως 150 γρ. δ) μεγάλος καρπός, βάρους από 150 και πάνω. Έχουν καταγραφεί ποικιλίες με καρπούς, βάρους έως 3 – 4 κιλά. 2) Με βάση το μέγεθος του φυτού: α) Τομάτες καθιστές, νάνες, ή αυτοκλαδευόμενες (Determinate Tomatoes): τα φυτά που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία μεγαλώνουν μέχρι ένα ύψος π.χ. 1 μέτρο (σχηματίζουν μικρό θάμνο) και η ανάπτυξη τους σταματάει (περιορισμένης ανάπτυξης). Οι ποικιλίες που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, είναι κατάλληλες μόνο για υπαίθρια καλλιέργεια, γιατί τα φυτά τους είναι μικρού ύψους και στηρίζονται εύκολα σε πασσάλους. β) Τομάτες ημί-αναρριχώμενες (Semi-Determinate tomatoes): φυτά ύψους έως ενάμισι μέτρο. Οι ποικιλίες που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, είναι κατάλληλες μόνο για υπαίθρια καλλιέργεια, γιατί τα φυτά τους είναι μικρού ύψους και στηρίζονται εύκολα σε πασσάλους. γ) Τομάτες αναρριχώμενες (Indeterminate Tomatoes): τα φυτά που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, μεγαλώνουν 2 – 3 μέτρα (απεριόριστης ανάπτυξης). Οι ποικιλίες που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, είναι κατάλληλες για υπαίθρια ή θερμοκηπιακή καλλιέργεια. 3) Με βάση το χρώμα των ώριμων καρπών: οι τομάτες ποτέ δεν ήτανε μόνο κόκκινες. Στη χώρα μας, οι κόκκινες τομάτες είναι γνωστές και δημοφιλής, όμως υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί χρωματισμοί των καρπών. Ενδεικτικά αναφέρουμε, καρποί τομάτας με χρώμα ροζ, πορτοκαλί, πράσινο, μωβ (είναι γνωστές και ως μαύρες τομάτες), κίτρινο κ.α. 4) Με βάση το σχήμα των καρπών: υπάρχουν ποικιλίες τομάτας, με καρπούς στρόγγυλους, πεπλατυσμένους, καρδιόσχημους, αχλαδόσχημους, κυλινδρικούς κ.α.

Τύποι τομάτας: οι βασικοί τύποι τομάτας, είναι οι παρακάτω: 1) Ντοματίνια ή Κερασοτομάτες, Cherry tomatoes (Solanum lycopersicum var. cerasiforme): μικροί καρποί, διαφόρων μεγεθών και σχημάτων. Το χρώμα τους είναι κόκκινο, κίτρινο, πορτοκαλί, πράσινο ή μωβ. Το σχήμα τους είναι συνήθως στρόγγυλο και η επιφάνεια τους λεία. Τα φυτά αυτού του τύπου τομάτας, μπορεί να είναι καθιστά, ημί-αναρριχώμενα και αναρριχώμενα. Η καλλιέργεια τους μπορεί να γίνει υπαίθρια, σε μεγάλες γλάστρες και σε θερμοκήπιο. 2) Άγριες τομάτες ή τομάτες σταφίδας, Wild tomatoes ή Currant tomatoes (Lycopersicon pimpinellifolium L.): καρποί πολύ μικρού μεγέθους που θυμίζουν το μέγεθος της σταφίδας, γι’ αυτό και τις λένε και σταφιδοτομάτες. Το σχήμα τους είναι στρόγγυλο, η επιφάνεια τους λεία και το χρώμα τους είναι κόκκινο και κίτρινο. Αυτός ο τύπος τομάτας, είναι ο πιο κοντινός στην αρχέγονη, άγρια τομάτα της νότιας Αμερικής. Το ύψος των φυτών, φτάνει έως το ενάμισι μέτρο. Η καλλιέργεια τους γίνεται κυρίως υπαίθρια και σε μεγάλες γλάστρες. 3) Βιομηχανικές τομάτες ή τομάτες για σάλτσα και επεξεργασία, Plum ή Paste tomatoes (Solanum lycopersicum L.): καρποί μεσαίου μεγέθους, ωοειδούς και κυλινδρικού σχήματος. Το χρώμα τους είναι κόκκινο, πορτοκαλί κ.α. όμως, οι πιο δημοφιλείς ποικιλίες για την παραγωγή σάλτσας, είναι αυτές με τους κόκκινους καρπούς. Το ύψος των φυτών, είναι συνήθως χαμηλό (1 – 1.5 μέτρα). Η καλλιέργεια τους γίνεται συνήθως υπαίθρια.  4) Κρεατοντομάτες ή μεγαλόκαρπες, Beefsteak ή Βeef tomatoes (Solanum lycopersicum L.): καρποί μεσαίου και πολύ μεγάλου μεγέθους. Το βάρος τους ανάλογα με την ποικιλία, μπορεί να φτάσει και τα 4 κιλά (μέσος όρος 500 γρ. έως 1 κιλό). Το χρώμα τους είναι κόκκινο, ροζ κ.α. Είναι πολύ δημοφιλής τύπος τομάτας, με πολλές χρήσεις στην κουζίνα. Τα φυτά αυτού του τύπου τομάτας, μπορεί να είναι καθιστά, ημί-αναρριχώμενα και αναρριχώμενα. Η καλλιέργεια τους μπορεί να γίνει υπαίθρια και σε θερμοκήπιο. 5) Κοκτέιλ τομάτες (Cocktail tomatoes): καρποί μικρών – μεσαίων μεγεθών, μεγαλύτεροι από τις κερασοτομάτες και μικρότερες από αυτές που λέμε “επιτραπέζιες”. Το μέσο βάρος τους είναι 50 έως 100 γρ. Το σχήμα τους ποικίλει από στρόγγυλο, οβάλ κ.α. Τα φυτά αυτού του τύπου τομάτας, μπορεί να είναι καθιστά, ημί-αναρριχώμενα και αναρριχώμενα. Η καλλιέργεια τους μπορεί να γίνει υπαίθρια, σε μεγάλες γλάστρες και σε θερμοκήπιο. 6) Τομάτες Βελανίδια ή τομάτες σταφύλια (Grape tomatoes): στη χώρα μας έχει καθιερωθεί η ονομασία τομάτα βελανίδι, γιατί μοιάζουν με τους καρπούς των βελανιδιών. Σε όλο τον κόσμο, η ονομασία τους είναι grape tomatoes, γιατί όταν σχηματίζονται στο φυτό, θυμίζουν σταφύλια. Το σχήμα τους είναι οβάλ, κυλινδρικό και η φλούδα τους είναι λεία. Το χρώμα τους είναι κόκκινο, κίτρινο, πορτοκαλί, πράσινο, ποικιλόχρωμο κ.α. Τα φυτά αυτού του τύπου τομάτας, μπορεί να είναι καθιστά, ημί-αναρριχώμενα και αναρριχώμενα. Οι τομάτες σχηματίζονται σε μεγάλα “τσαμπιά”, με 10 ή 20 καρπούς. Η καλλιέργεια τους μπορεί να γίνει υπαίθρια, σε μεγάλες γλάστρες και σε θερμοκήπιο. 7) Τομάτες στρόγγυλες ή σαλάτας (Globe tomatoes): είναι πολύ δημοφιλείς στη χώρα μας και είναι γνωστές ως τομάτες για σαλάτα. Το σχήμα τους είναι στρόγγυλο ή ελαφρά πεπλατυσμένο και το μέσο μέγεθος των καρπών τους είναι από 150 έως 250 γρ. Το χρώμα τους είναι κόκκινο ή ροζ. Τα φυτά αυτού του τύπου τομάτας, μπορεί να είναι καθιστά, ημί-αναρριχώμενα και αναρριχώμενα. Η καλλιέργεια τους μπορεί να γίνει υπαίθρια, σε μεγάλες γλάστρες και σε θερμοκήπιο.

Τύποι τομάτας – γεύσεις και χρήσεις: α) Κρεατοντομάτες ή μεγαλόκαρπες: τις λέμε έτσι, γιατί έχουν πυκνή σάρκα και όταν κόβονται σε φέτες, θυμίζουν μπριζόλα. Η γεύση τους είναι πολύπλοκη, με πολύ καλή ισορροπία σακχάρων και οξέων. Είναι πολύ δημοφιλής σε όλο τον κόσμο, γιατί έχουν πολλές χρήσεις στην κουζίνα. Όταν είναι σκληρές, είναι υπέροχες σε σπιτικές σαλάτες (ωμές) ή σε σάντουιτς (κομμένες σε φέτες). Επίσης, είναι πεντανόστιμες γεμιστές, γιατί λόγω της σκληρής σάρκας τους, διατηρούν το σχήμα τους και αναδύουν υπέροχα αρώματα. Είναι οι ιδανικότερες τομάτες για ψήσιμο στα κάρβουνα, στο φούρνο ή στο τηγάνι. Εάν ψηθούν σε ήπια φωτιά, καραμελώνουν και το εσωτερικό τους αποκτά καπνιστή γεύση. Τις ψημένες αυτές τομάτες, μπορείτε να τις κόψετε σε φέτες, να προσθέσετε φύλλα βασιλικού και λίγο βαλσάμικο. Η γεύση τους είναι εντυπωσιακή και είναι ένα εύκολο ορεκτικό ή συνοδευτικό σε πιάτα με ψάρια ή κρεατικά. Εάν ωριμάσουν και μαλακώσουν οι καρποί, μπορείτε να φτιάξετε σπιτικές σάλτσες. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι ποικιλίες, Χονδροκατσαρή Μεσσηνίας, η Μπατάλα Βραυρώνας, η Cherooke purple, η Brandywine κ.α. β) Βιομηχανικές τομάτες ή τομάτες για σάλτσα και επεξεργασία: είναι γνωστές και ως τομάτες δαμάσκηνο, λόγω του σχήματος που έχουν οι καρποί τους. Το βασικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι έχουν μικρή περιεκτικότητα σε νερό, πολύ σφιχτή σάρκα, χοντρή φλούδα και λίγους σπόρους στο εσωτερικό τους. Έχουν γλυκιά γεύση, πολύ δυνατό άρωμα και υφή τους είναι σαρκώδης. Είναι οι καλύτερες για τη δημιουργία σάλτσας τομάτας και κονσερβοποίηση. Σε αυτή την κατηγορία, ανήκουν οι ποικιλίες Ήλιδα, San Marzano, Roma, Amish paste κ.α. γ) Ντοματίνια – Κερασοτομάτες: το μέγεθος και το σχήμα τους θυμίζει αυτό των κερασιών. Καρποί μικρού μεγέθους, στρόγγυλοι, γυαλιστεροί, διαφόρων χρωμάτων. Είναι μικρές, γευστικές βόμβες στην κουζίνα σας. Έχουν γλυκιά γεύση, με πικάντικους ή ελαφρά ξινούς τόνους, η φλούδα τους είναι τραγανή και η σάρκα ζουμερή. Μπορείτε να τους χρησιμοποιήσετε ολόκληρους ή τεμαχισμένους σε σαλάτες και να τους προσθέσετε σε συνταγές μαγειρικής. Η γεύση τους όταν μαγειρευτούν, θυμίζει αυτόν της σάλτσας τομάτας. Σε αυτή την κατηγορία, ανήκουν οι ποικιλίες, Black cherry, Red cherry, Gold nugget κ.α. δ) Άγριες τομάτες ή τομάτες σταφίδας: οι καρποί είναι πολύ μικροί, σε μέγεθος σταφίδας, γι΄ αυτό και σε πολλές χώρες τις ονομάζουν και (τομάτες σταφίδες – currant tomatoes). Το σχήμα τους είναι στρόγγυλο, η φλούδα τους γυαλιστερή και το χρώμα τους κίτρινο και κόκκινο. Η γεύση τους είναι υπέροχη, υπερβολικά γλυκιά με τόνους πικάντικους και η σάρκα τους τραγανή. Μπορείτε να τους χρησιμοποιήσετε στην κουζίνα, όπως τα ντοματίνια. Σε αυτή την κατηγορία, ανήκουν οι ποικιλίες, Red currant, Wellow currant κ.α. ε) Κοκτέιλ τομάτες: οι καρποί τους είναι μεγαλύτεροι από τα ντοματίνια και μικρότεροι από τις τομάτες που λέμε “επιτραπέζιες”. Είναι διεθνώς γνωστές και με την ονομασία Campari tomatoes. Έχουν πολύ γλυκιά γεύση και μπορούν να χρησιμοποιηθούν με πάρα πολλούς τρόπους στην κουζίνα. Ωμές σε σαλάτες, σε σουβλάκια με άλλα λαχανικά, στη μαγειρική. Σε αυτή την κατηγορία, ανήκουν οι ποικιλίες, Black prince, Clementine κ.α. ζ) Τομάτες Βελανίδια ή τομάτες σταφύλια: οι μικροί καρποί που θυμίζουν το βελανίδι στο σχήμα, έχουν ωμή ή μαγειρική χρήση στην κουζίνα. Είναι πολύ δημοφιλής τύπος τομάτας, γιατί οι καρποί είναι τραγανοί και σαρκώδης και η γεύση τους πολύπλοκη. Υπάρχουν ποικιλίες, εξαιρετικά γλυκές, όξινες ή καπνιστές. Είναι υπέροχες ωμές (ολόκληρες ή κομμένες στη μέση), σε σαλάτες και ορεκτικά. Επίσης, μπορείτε να φτιάξετε σάλτσα για μακαρόνια ή να τις προσθέσετε σε πίτσα. Σε αυτή την κατηγορία, ανήκουν οι ποικιλίες, Brand’s atomic grape, Green grape, Blush κ.α. η) Τομάτες στρόγγυλες ή τομάτες για σαλάτα: καρποί μεσαίου – μεγάλου μεγέθους, κατάλληλοι για ωμή χρήση ή γαρνιτούρα σε πιάτα. Η σάρκα δεν είναι (συνήθως) πολύ συνεκτική και η γεύση τους είναι γλυκιά ή ελαφρά όξινη. Σε αυτή την κατηγορία, ανήκουν οι ποικιλίες, τομάτα Πρεσπών, του Αγίου Πέτρου, η Ace 55 ή Άσσος κ.α. 

Απαιτήσεις της τομάτας σε κλίμα: φυτό θερμής εποχής. Κατά την περίοδο ανάπτυξης των φυτών, οι άριστες θερμοκρασίες είναι, 25 – 30°C την ημέρα και 16 – 20°C, τη νύχτα. Για το σχηματισμό των καρπών, οι άριστες θερμοκρασίες είναι από τους 18 έως τους 24°C. Μείωση της παραγωγής, λόγω κακής καρπόδεσης (αδυναμία σχηματισμού καρπών), έχουμε στους 13°C και σε θερμοκρασίες πάνω από 32 °C. Το φυτό της τομάτας, καταστρέφεται όταν η θερμοκρασία είναι κάτω από τους 10°C. Η τομάτα είναι ανθεκτικότερη στις χαμηλές θερμοκρασίες, από τη μελιτζάνα και την πιπεριά.

Θα πρέπει να τονισθεί ότι και η θερμοκρασία εδάφους, είναι σημαντικός παράγοντας στην ανάπτυξη της τομάτας και επομένως, θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, κατά τον καθορισμό της εποχής μεταφύτευσης των φυτών στο έδαφος. Σε θερμοκρασίες κάτω από 14°C, η ρίζα της τομάτας δεν αναπτύσσεται κανονικά. Η άριστη θερμοκρασία εδάφους, είναι από τους 17 έως τους 26°C.

Όταν επιλέγετε μια ποικιλία για καλλιέργεια, προσέξτε να είναι κατάλληλη για την περιοχή σας. Εδώ αναφέρουμε αναλυτικά, ποια είναι κατάλληλη για την περιοχή σας, στην ενότητα των χαρακτηριστικών της ποικιλίας και στην ενότητα “που μπορεί να καλλιεργηθεί στη χώρα μας;”. Οι παραδοσιακές ποικιλίες, που καλλιεργούνται για αιώνες ή μεγάλο χρονικό διάστημα σε μια περιοχή, προσαρμόζονται στις συνθήκες της. Εάν π.χ. επιλέξετε την Τομάτα Εξάρχου Γρεβενών για καλλιέργεια στο Αιγαίο, είναι πολύ πιθανό, η ποικιλία αυτή να μην αποδώσει τα αναμενόμενα. Για το Αιγαίο, είναι καλό να επιλέξετε ποικιλίες (ιδανικά του Αιγαίου) ή περιοχών που είναι σχετικά κοντά (Κρήτη, Πελοπόννησος, Κεντρική Ελλάδα). Το ίδιο ισχύει και για τις περιοχές με δροσερά καλοκαίρια. Η τομάτα π.χ. της Σαντορίνης, δεν θα αποδώσει τα ποιοτικά της χαρακτηριστικά σε ένα κτήμα με πολύ υγρασία ή δροσερές συνθήκες.

Οι παραδοσιακές ποικιλίες τομάτας που είναι από άλλες χώρες, αναφέρουμε αναλυτικά σε ποιες συνθήκες αποδίδουν καλύτερα. Π.χ. μια Τομάτα από τη βόρεια Αμερική, να αποδίδει καλύτερα σε δροσερές συνθήκες και μια Τομάτα από τη Χαβάη ή τη Σικελία, να είναι κατάλληλη για καλλιέργεια σε ζεστές συνθήκες.

Απαιτήσεις της τομάτας σε έδαφος: αποδίδει καλύτερα σε ελαφρά και μέσης σύστασης εδάφη, που στραγγίζουν καλά και είναι γόνιμα. Το άριστο Ph εδάφους για την καλλιέργεια της τομάτας, είναι 6.0 έως 6.5 (με όρια το 7.5). Ιδανικά εδάφη για την καλλιέργεια της τομάτας, είναι τα χαρακτηρισμένα πηλοαμμώδη και αμμόπηλώδη. Σε βαριά εδάφη που συγκρατούν υγρασία, είναι πολύ πιθανό να δημιουργηθούν προβλήματα, στο ριζικό σύστημα.

Εάν το έδαφος σας είναι φτωχό και δύσκολο για την καλλιέργεια τομάτας, μην επιλέγετε μεγαλόκαρπες – αναρριχώμενες τομάτες, γιατί για να σχηματίσουν μεγάλους καρπούς και μεγάλα φυτά, απαιτούν θρεπτικά στοιχεία που δεν θα βρουν στο έδαφος σας, οπότε η παραγωγή θα είναι φτωχή και η ανάπτυξη των φυτών αναιμική.

Λίπανση: καλό θα είναι για να γίνει ολοκληρωμένη λίπανση, πριν από οποιαδήποτε ενέργεια σας, να προχωρήσετε σε ανάλυση εδάφους. Είναι μια απλή και οικονομική μέθοδος. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας και να σας δώσουμε όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι, οι αναρριχώμενες ποικιλίες, έχουν περισσότερες ανάγκες σε λίπανση από τις καθιστές – αυτοκλαδευόμενες. Επίσης, η επάρκεια θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος, είναι βασική προϋπόθεση για την επιτυχία της καλλιέργειας και της ποιότητας των καρπών.

Αποστάσεις φύτευσης: υπάρχουν αρκετές και διαφορετικές προτάσεις για τις αποστάσεις μεταφύτευσης, των φυτών της τομάτας: α) Αποστάσεις φύτευσης σε υπαίθρια καλλιέργεια τομάτας (με υποστύλωση): όταν τα φυτά στηρίζονται (υποστυλώνονται) σε ένα πάσσαλο ή σε σπάγκο καταλαμβάνουν λιγότερο χώρο, γιατί είναι όρθια. Για την υπαίθρια καλλιέργεια της τομάτας, οι συνήθεις αποστάσεις φύτευσης είναι 30 έως 60 εκ., πάνω στη γραμμή καλλιέργειας (απόσταση φυτό με φυτό) και 70 εκ. έως 130 εκ., γραμμή από γραμμή καλλιέργειας (απόσταση σειρά με σειρά). β) Αποστάσεις φύτευσης στην καλλιέργεια βιομηχανικής τομάτας: οι ποικιλίες που είναι για σάλτσα, είναι στην πλειονότητα τους χαμηλού ύψους (νάνες). Λόγω του μικρού μεγέθους τους, η καλλιέργεια μπορεί να γίνει (υπό προϋποθέσεις), χωρίς υποστύλωση και σε πυκνότερες αποστάσεις φύτευσης. Μπορείτε να μεταφυτέψετε τα φυτά 25 έως 40 εκ., πάνω στη γραμμή καλλιέργειας (απόσταση φυτό με φυτό) και 60 έως 80 εκ., γραμμή από γραμμή καλλιέργειας (απόσταση σειρά με σειρά). γ) Αποστάσεις φύτευσης σε υπαίθρια, έρπουσα καλλιέργεια τομάτας: όταν η τομάτα δε στηρίζεται σε πάσσαλο ή σπάγκο, έρπεται στο έδαφος. Η επαφή με το έδαφος, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στα φυτά (ιδανικές συνθήκες για προσβολές από μυκητιάσεις, κακός αερισμός και φωτισμός των φυτών κ.α.). Εάν για διάφορους λόγους, επιλέξετε να καλλιεργήσετε την τομάτα με αυτό τον τρόπο, μεταφυτέψτε τα φυτά σας 60 έως 75 εκ., πάνω στη γραμμή καλλιέργειας (απόσταση φυτό με φυτό) και 120 έως 150 εκ., γραμμή από γραμμή καλλιέργειας (απόσταση σειρά με σειρά). δ) Αποστάσεις φύτευσης για θερμοκηπιακή καλλιέργεια τομάτας: 1) σε ψηλά θερμοκήπια: 1α) μεταφυτέψτε τα φυτά σας 45 έως 50 εκ., πάνω στη γραμμή καλλιέργειας (απόσταση φυτό με φυτό) και 90 έως 100 εκ., γραμμή από γραμμή καλλιέργειας (απόσταση σειρά με σειρά). 1β) η φύτευση των φυτών, γίνεται σε διπλές σειρές. Οι διπλές σειρές, απέχουν μεταξύ τους 50 έως 70 εκ. (σειρά με σειρά). Το ένα ζεύγος σειρών, απέχει το ένα από το άλλο, 100 εκ., ενώ η απόσταση του κέντρου του ενός ζεύγους από το επόμενο, απέχει 150 εκ. Τα φυτά της τομάτας, απέχουν 50 εκ. (απόσταση φυτό με φυτό) επί της γραμμής. 2) σε μέτριου ύψους θερμοκήπια: μεταφυτέψτε τα φυτά σας 30 έως 35 εκ., πάνω στη γραμμή καλλιέργειας (απόσταση φυτό με φυτό) και 80 έως 85 εκ., γραμμή από γραμμή καλλιέργειας (απόσταση σειρά με σειρά).

Πώς στηρίζουμε τα φυτά της τομάτας; οι βλαστοί και γενικά το φυτό της τομάτας είναι εύθραυστο. Η στήριξη του είναι απαραίτητη, γιατί ένας άνεμος είναι πολύ πιθανό να σπάσει βλαστούς ή και ολόκληρα τα φυτά. Ας δούμε παρακάτω, τις τεχνικές στήριξης των φυτών της τομάτας: 1) Στήριξη σε πασσάλους με διπλό σπάγκο ή σύρμα: α) επί της γραμμής καλλιέργειας, τοποθετούμε μεταλλικούς ή ξύλινους πασσάλους, σε απόσταση μεταξύ τους, 1,80 ή 2 μέτρα. Το ύψος αυτών των πασσάλων, είναι από 1 έως 1.5 μέτρα και τους τοποθετούμε βαθιά στο έδαφος. β) φυτεύουμε τα φυτά της τομάτας, πάνω σε αυτή τη γραμμή, με αποστάσεις φυτό από φυτό, που αναγράφουμε παραπάνω. γ) όταν τα φυτά φτάσουν σε ύψος περίπου 30 – 40 εκ., πρέπει να ξεκινήσουμε την υποστύλωση τους. Τοποθετούμε δεξιά και αριστερά τους, σπάγκο ή ψιλό σύρμα το οποίο δένεται στους πασσάλους. Δηλαδή, στηρίζουμε τα φυτά τα οποία είναι στο μέσο, με σπάγκο ή σύρμα σαν σάντουιτς. Οπότε τα φυτά μεγαλώνουν, έχοντας στήριγμα δεξιά και αριστερά τους. Η διαδικασία στήριξης με νέους σπάγκους ή σύρμα, συνεχίζεται όσο το φυτό ψηλώνει. Έτσι, εάν βάλουμε την πρώτη γραμμή σπάγκο, στα 30 – 40 εκ. από το έδαφος, η επόμενη θα τοποθετηθεί, μετά από 30 – 40 εκ. 2) Στήριξη του φυτού της τομάτας σε ατομικό πάσσαλο. α) μεταφυτεύουμε τα φυτά της τομάτας στο έδαφος, γραμμικά και στις αποστάσεις που αναφέρουμε παραπάνω. β) δίπλα σε κάθε νεαρό φυτό, τοποθετούμε στο έδαφος έναν πάσσαλο ύψους 1 – 1.50 μέτρων, βαθιά στο έδαφος. γ) όταν τα φυτά της τομάτας, φτάσουν σε ύψος 30 – 40 εκ., δένουμε τον κεντρικό βλαστό τους, με προσεχτικές κινήσεις, στον πάσσαλο με ένα σπάγκο. Η θηλιά πρέπει να είναι χαλαρή, για να μην “πνίγει” το βλαστό και ο σπάγκος, καλά στερεωμένος στον πάσσαλο. Όσο το φυτό μεγαλώνει, μπορούμε να συνεχίσουμε το δέσιμο του, ανά 20 – 30 εκ. 3) Στήριξη του φυτού της τομάτας σε σπάγκο. Εφαρμόζεται κυρίως στα θερμοκήπια. Ο σπάγκος δένεται, από τη μία άκρη του στο σκελετό και από την άλλη, με χαλαρή θηλιά, στο βλαστό της τομάτας. Το φυτό τυλίγεται γύρω από το σπάγκο, όσο μεγαλώνει. Προσοχή, για να στηρίξουμε τα φυτά της τομάτας σε ένα σπάγκο, πρέπει να υπολογίσουμε τα εξής: α) ότι η κατασκευή του θερμοκηπίου μας, αντέχει το βάρος των φυτών, β) ο σπάγκος, να είναι καλής ποιότητας και ειδικός για στήριξη φυτών, γιατί είναι πιθανό να σπάσει από το βάρος των φυτών, γ) η θηλιά στη βάση των φυτών, να είναι χαλαρή, για να μην “πνίξει” το βλαστό της τομάτας.

Καλλιέργεια της τομάτας σε γλάστρες ή δοχεία: α) Οι γλάστρες ή τα δοχεία που θα καλλιεργήσετε τομάτες, πρέπει να έχουν βάθος, τουλάχιστον 50 – 60 εκ. και η διάμετρος τους, στο επάνω μέρος, να είναι τουλάχιστον 30 – 40 εκ. Πρέπει να προσέξετε, ώστε οι οπές στράγγισης στη βάση τους, να είναι καλά ανοιχτές ή να ανοίξετε και άλλες, ώστε το νερό του ποτίσματος, να στραγγίζει καλά, από το υπόστρωμα. β) Επιλέξτε βιολογικό υπόστρωμα για καλλιέργεια λαχανικών (ειδικότερα, αυτά που είναι κατάλληλα για την καλλιέργεια καρποφόρων λαχανικών). Αποφύγετε αυτά που έχουν σβόλους ή πέτρες, γιατί θα εμποδίσουν το σχηματισμό των ριζών. Εάν έχετε δικό σας υπόστρωμα (και είναι καλά απολυμασμένο), από κομποστοποίηση, κοσκινίστε το καλά και “σπάστε” με τα χέρια σας τυχόν σβόλους, όταν το τοποθετείτε στη γλάστρα. γ) Αφού γεμίσετε τις γλάστρες σας με το υπόστρωμα, ανοίξτε με το χέρι σας τρύπες, για να φυτέψετε τα φυτά της τομάτας. Τοποθετήστε τα φυτά στο υπόστρωμα και σκεπάστε τα με προσοχή, ώστε η ρίζα του φυτού να είναι όλη μέσα στο υπόστρωμα. Ποτίστε ελαφρά, γύρω από κάθε φυτό. Σε κάθε γλάστρα, με διάμετρο 30 – 40 εκ., τοποθετήστε ένα – δύο φυτά. δ) Μόλις το φυτό της τομάτας, φτάσει σε ύψος 20 – 30 εκ., τοποθετήστε μέσα στη γλάστρα ένα πάσσαλο, για να στηρίξετε το φυτό. Εναλλακτικά, μπορείτε να το στηρίξετε σε ένα τοίχο ή σε μια πέργκολα. ζ) Διατηρείστε το υπόστρωμα της γλάστρας σταθερά υγρό, με μικρές ποσότητες νερού, καθ΄ όλη τη διάρκεια της καλλιέργειας. ε) Τοποθετήστε τις γλάστρες σας, σε σημείο με αρκετή ηλιοφάνεια (6 – 8 ώρες την ημέρα). Όταν οι θερμοκρασίες του καλοκαιριού ανεβούν, μεταφέρετε τις γλάστρες σας, σε ημι-σκιερή θέση. ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ: 1) Επιλέξτε για την καλλιέργεια της γλάστρας, μικρόκαρπες (μίνι) ποικιλίες τομάτας. Οι ποικιλίες αυτές, έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε σχέση με αυτές που έχουν μεγάλους καρπούς και μπορούν να παράγουν καρπούς ακόμα και σε περιορισμένο χώρο, όπως αυτός της γλάστρας. 2) Το υπόστρωμα που θα επιλέξετε, πρέπει να είναι το κατάλληλο. Χώμα από τον κήπο ή αποξηραμένα φύλλα, δεν έχουν συνήθως τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία, για μια ικανοποιητική ανάπτυξη των φυτών. 3) Τα φυτά που μεγαλώνουν σε γλάστρα, μεγαλώνουν σε έναν περιορισμένο χώρο. Πρέπει να προσθέτετε, ανά τακτά χρονικά διαστήματα (ανά 15 ημέρες), υγρά βιολογικά λιπάσματα, ώστε να μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους, σε θρεπτικά στοιχεία. Προσοχή την εποχή της ανθοφορίας και του σχηματισμού καρπών. 4) Διατηρείστε το έδαφος σταθερά υγρό, χωρίς αυτό να “λιμνάζει” γύρω από τα φυτά. Τακτικά ποτίσματα με μικρό όγκο νερού, είναι καλύτερα από τα αραιά, που το νερό δίνεται σε μεγάλες ποσότητες. Η καλύτερη μέθοδος ποτίσματος, είναι αυτή της σταγόνας. Υπάρχουν στην αγορά, αρκετές προτάσεις, για πότισμα με σταγόνα στις γλάστρες του μπαλκονιού. 5) Ανά 15 – 20 ημέρες, εφαρμόστε στο υπόστρωμα της γλάστρας και στα φύλλα, ήπια βιολογικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα ή εφαρμόστε δικές σας τεχνικές φυτοπροστασίας. Η πρόληψη είναι η καλύτερη μέθοδος αντιμετώπισης (εντόμων – μυκήτων κ.α.).

Ποτίσματα στην τομάτα: είναι απαιτητικό φυτό, στο αρδευτικό νερό. Η έλλειψη νερού, δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην ποιότητα των φυτών και των φύλλων (κίτρινα φύλλα και μικρού μέγεθος καρποί). Η συχνότητα των αρδεύσεων και η ποσότητα τους, είναι συνάρτηση της εποχής καλλιέργειας. Το επιθυμητό είναι, να διατηρείται η υγρασία σε ικανοποιητικά επίπεδα, χωρίς να λείπει το νερό, ούτε όμως και να “λιμνάζει” γύρω από τα φυτά. Ποτίσματα μικρού όγκου, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, είναι τα επιθυμητά. Ως μέθοδο άρδευσης, επιλέξτε τη μέθοδο της σταγόνας (στάγδην). ΠΡΟΣΟΧΗ… εάν ποτίζετε με κατάκλιση (αυλάκια), το υπερβολικό αρδευτικό νερό, δημιουργεί προβλήματα όπως, πτώση ανθέων και σαπίσματα στη ρίζα.

Εμπειρικά, θα λέγαμε ότι την άνοιξη και το φθινόπωρο, 2 ποτίσματα την εβδομάδα, είναι ικανά να καλύψουν τις ανάγκες της τομάτας σε νερό. Το καλοκαίρι, η άρδευση των φυτών, μπορεί να είναι καθημερινή ή ανά δύο ημέρες. Η συχνότητα των ποτισμάτων, είναι συνάρτηση του εδάφους που γίνεται η καλλιέργεια, δηλαδή, εάν αυτό “κρατάει” ή όχι το αρδευτικό νερό.

Πώς κλαδεύουμε την τομάτα; παλαιότερα οι τομάτες δεν κλαδεύονταν καθόλου. Συνήθως, η καλλιέργεια τους ήτανε θαμνώδης και στις περισσότερες περιπτώσεις οι τομάτες έρπονταν στο έδαφος. Εννοείται ότι καμία τομάτα δεν κλαδεύονταν. Την δεκαετία του ’30 ή του ’40, ξεκινούν οι πρώτοι πειραματισμοί, για τη στήριξη και το κλάδεμα της. ΠΡΟΣΟΧΗ !!! είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι κλάδεμα κάνουμε ΜΟΝΟ σε αναρριχώμενες ποικιλίες τομάτας. Τις νάνες και τις ημι-αναρριχώμενες συνήθως δεν τις κλαδεύουμε. Αναφέρουμε σε κάθε περιγραφή μια ποικιλίας που διαθέτουμε, το ύψος ανάπτυξης της, για να γνωρίζετε εάν πρέπει να την κλαδέψετε και πως να τη στηρίξετε. Πώς κλαδεύουμε τις παραδοσιακές ποικιλίες τομάτας; οι τομάτες που είναι υβρίδια, κλαδεύονται αυστηρά και συνήθως αφήνουμε μόνο ένα στέλεχος (κλαδί), θα το έχετε δει σε φωτογραφίες ή βίντεο στο διαδίκτυο. Σε αυτή την περίπτωση, αφήνουμε πολύ λίγο φύλλωμα στην Τομάτα και η τεχνική αυτή του ενός στελέχους (μονοστέλεχο κλάδεμα) αποδίδει καλά. ΟΜΩΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ, καλό θα είναι να αποφεύγουμε το μονοστέλεχο κλάδεμα και να επιλέγουμε διστέλεχο, τριστέλεχο ή τετραστέλεχο κλάδεμα. Μετά από δικές μας παρατηρήσεις και σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, οι ντόπιες ποικιλίες δεν πρέπει να κλαδεύονται όπως τα υβρίδια. Οι ντόπιες ποικιλίες, σε αντίθεση με τα υβρίδια, σοκάρονται όταν το φυτό αποφυλλώνεται έντονα, ενώ η παραγωγή τους μειώνεται πάρα πολύ. Επίσης, το αυστηρό κλάδεμα και η έντονη αποφύλλωση, δεν προστατεύουν τους καρπούς από την έντονη ηλιοφάνεια. Με αποτέλεσμα, οι παραδοσιακές ποικιλίες να ρίχνουν τα άνθη τους και οι καρποί να έχουν στίγματα από εγκαύματα (ήλιο-εγκαύματα). Πολλές φορές μπορεί να έχετε σχηματίσει λάθος εντύπωση για την παραγωγικότητα τους και το αυστηρό κλάδεμα, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα μείωση της παραγωγής τους. ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΣΤΟ ΚΛΑΔΕΜΑ ΤΗΣ ΤΟΜΑΤΑΣ: α) η εργασία του κλαδέματος, καλό θα είναι να γίνεται πρωινές ώρες και ημέρες που δεν υπάρχει η πιθανότητα βροχών. Είναι πολύ πιθανό από τις πληγές που θα κάνουμε στα φυτά, να δημιουργηθεί “είσοδος” για μυκητιάσεις που θα ζημιώσουν τα φυτά μας. β) καλό θα είναι μετά το κλάδεμα, να πραγματοποιούμε ένα σχολαστικό ράντισμα των φυτών, με ένα βιολογικό απωθητικό μυκήτων – βακτηρίων (βιολογικό φυτοφάρμακο). γ) όταν λέμε κλάδεμα δεν εννοούμε κλάδεμα με ψαλίδια και κλαδευτήρια. Πολλές φορές στην προσπάθεια να αφαιρέσετε μεγάλους βλαστούς, κάνετε μεγάλες πληγές που σοκάρουν τα φυτά και τα καθιστούν ευπαθή (αναφορά παραπάνω). Το κλάδεμα της τομάτας γίνεται, όταν ο λαίμαργος βλαστός, που φύεται στις μασχάλες των φύλλων, είναι πολύ μικρού μεγέθους και αφαιρείται με μια κίνηση του χεριού (νυχιού). Οι επαγγελματίες παραγωγοί λένε ότι το μέγεθος τους πρέπει να είναι αυτό της “τσίπλας”, δηλαδή στο στάδιο της εμφάνισης του στη μασχάλη. Οι βλαστοί που εμφανίζονται στη βάση του φυτού, λίγο πάνω από το έδαφος, είναι καλό να αφαιρούνται και αυτοί όταν είναι μικρού μεγέθους. Τους αφαιρούμε, γιατί θα μεγαλώσουν πολύ, θα ακουμπήσουν στο έδαφος και είναι πιθανό να μεταφέρουν ασθένειες από το έδαφος στο φυτό. Η τεχνική του κλαδέματος στις ντόπιες ποικιλίες, δεν είναι εύκολο να παρατεθεί εδώ αναλυτικά, γιατί αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο που χρήζει ανάλυσης και σωστής παρουσίασης. Θα βρείτε αναλυτικές πληροφορίες σε άρθρο που θα αναρτήσουμε σε αυτόν τον ιστότοπο.

Πώς και πότε γίνεται η συγκομιδή της τομάτας; κάθε ποικιλία απαιτεί ένα χρονικό διάστημα, από τη μεταφύτευση των φυτών στο έδαφος έως και τη συγκομιδή των ώριμων καρπών. Πολλές ποικιλίες είναι ώριμες σε 80, άλλες σε 90 και άλλες σε 100 ημέρες. Αναφέρουμε σε κάθε ποικιλία ποιο είναι το διάστημα αυτό, κατά την ανάλυση των χαρακτηριστικών της. Οι καρποί στην τομάτα ωριμάζουν διαδοχικά, η ωρίμανση ξεκινάει από κάτω (κοντά στο έδαφος) προς τα πάνω και συνεχίζεται μέχρι οι συνθήκες να είναι κατάλληλες για το σχηματισμό τους.  Ποια είναι τα στάδια ωριμότητας, των καρπών της τομάτας; α) ο καρπός αρχικά είναι ωχρό-πράσινος (στάδιο ανώριμου πράσινου), β) η “μύτη” του καρπού, (η κάτω άκρη) αλλάζει σε κίτρινο – πράσινο (στάδιο ώριμου πράσινου), γ) το ίδιο σημείο, η “μύτη”, αλλάζει από κίτρινο – πράσινο, σε ροζ (στάδιο σπάσιμου πράσινου χρώματος), δ) 10 έως 30 % του καρπού αλλάζει σε ροζ – κόκκινο (στάδιο γυρίσματος του καρπού από πράσινο σε κόκκινο), ε) 30 έως 60% της επιφάνειας του καρπού χρωματίζεται ροζ (στάδιο ροζ), ζ) το 60 έως 90% του καρπού, είναι κόκκινο (στάδιο του ελαφρώς κόκκινου), η) το 90% του καρπού είναι κόκκινο (στάδιο του κόκκινου). Πότε συγκομίζουμε τις παραδοσιακές ποικιλίες τομάτας; α) τα ντοματίνια, τις τομάτες βελανίδια, τις άγριες τομάτες, τις τομάτες κοκτέιλ και τις βιομηχανικές, τις συγκομίζουμε στο στάδιο του κόκκινου (πλήρη ωρίμανση), προσέχουμε να μη μαλακώσουν και παραωριμάσουν. Εάν θέλετε να τις διατηρήσετε παραπάνω, η συγκομιδή μπορεί να γίνει και στο στάδιο του “ροζ” ή του ελαφρώς κόκκινου. β) οι στρόγγυλες τομάτες και οι Κρεατοντομάτες, είναι καλό να συγκομίζονται στο στάδιο του ελαφρώς κόκκινου ή του κόκκινου, ανάλογα με το πως επιθυμεί κανείς την υφή των καρπών της τομάτας (σφιχτή, μαλακή) και το εάν αυτές θα καταναλωθούν άμεσα ή όχι. Πώς συγκομίζουμε τις πολύχρωμες παραδοσιακές ποικιλίες τομάτας; οι “μαύρες” τομάτες, οι πράσινες, οι πορτοκαλί, ή αυτές που έχουν περισσότερους χρωματισμούς, είναι σημαντικό να συγκομίζονται την κατάλληλη στιγμή. Το λάθος που κάνουν οι περισσότεροι που δεν τις έχουν ξανακαλλιεργήσει είναι ότι, ή της συγκομίζουν ανώριμες, ή υπερώριμες. Επειδή οι γεύσεις σε αυτές τις ποικιλίες είναι πολύπλοκες, πρέπει να τις αφήσετε να αναπτύξουν στη φλούδα τους, όλους τους χρωματισμούς που έχει η ποικιλία. Δηλαδή, να σχηματιστούν καλά, χωρίς να μαλακώσουν και χάσουν το γευστικό προφίλ τους. Σε κάθε ποικιλία από αυτές, παραθέτουμε κατά την παρουσίαση τους, πληθώρα φωτογραφιών, ώστε να έχετε την εικόνα των ώριμων καρπών της.

Η συγκομιδή της τομάτας γίνεται χειρωνακτικά, διαδοχικά “σε χέρια”. Με ένα κλαδευτήρι, κόβουμε τον καρπό μαζί με τον ποδίσκο (το κλαδάκι που τον κρατάει στο φυτό) και τον τοποθετούμε με προσοχή σε ένα δοχείο. Για να μην σπάσουμε τα εύθραυστα κλαδιά της τομάτας, καλό θα είναι η εργασία αυτή να γίνεται με προσοχή. Το καλοκαίρι, η συγκομιδή γίνεται σχεδόν καθημερινά, ενώ την άνοιξη και το φθινόπωρο μια – δύο φορές την εβδομάδα. Η καλύτερη ώρα για τη συγκομιδή, είναι οι πρωινές ή οι απογευματινές ώρες, τότε που οι θερμοκρασίες είναι ηπιότερες.

Διατήρηση και αποθήκευση: οι περισσότερες παραδοσιακές ή ντόπιες ποικιλίες τομάτας, δεν έχουν μεγάλη διάρκεια διατήρησης, γιατί οι καρποί τους έχουν λεπτή φλούδα. Σημαντικό ρόλο στη μεγαλύτερη διατήρηση τους, έχει το στάδιο κατά το οποίο έγινε η συγκομιδή (βλέπε παραπάνω, πότε γίνεται η συγκομιδή της τομάτας;) και ο χώρος που διατηρούνται.

Αποφεύγουμε εάν είναι δυνατό τη συντήρηση του ψυγείου, γιατί σε αυτές τις θερμοκρασίες, υποβαθμίζονται οι γεύσεις και τα αρώματα τους. Εάν όμως η συντήρηση στο ψυγείο είναι αναπόφευκτη, επιλέξτε το συρτάρι του ψυγείου. Ο καλύτερος τρόπος συντήρησης τους είναι σε θερμοκρασία δωματίου, σε σκιερό και δροσερό χώρο. Τοποθετήστε τους καρπούς, τον έναν δίπλα στον άλλο, με το κοτσάνι προς τα επάνω. Δεν τοποθετούμε κοντά τις τομάτες με μπανάνες και μήλα, γιατί εκλύουν αιθυλένιο, ένα φυσικό αέριο, που επιταχύνει το μαρασμό τους. Τέλος, όταν οι τομάτες έχουν τα κοτσάνια τους πάνω στον καρπό, έχουν μεγαλύτερη διάρκεια διατήρησης.

Προσβολές από έντομα: Αφίδες, Αλευρώδεις, Τετράνυχος, Λυριόμιζα, Θρίπες, Τούτα, Σιδηροσκώληκες και Γυμνοσάλιαγκες και Σαλιγκάρια.

Προσβολές από μύκητες – βακτήρια: Περονόσπορος, Βοτρύτης, Ωίδιο, Σκληρωτινίαση, Σιψιριζίες, Αλτερνάρια, Φυτόφθορα, Βερτιτσιλίωση, Κλαδοσπορίωση, Ντιντιμέλλα, Βακτηριακός καρκίνος (βακτήριο).

Προσβολές από ιώσεις: Κίτρινο καρούλιασμα των φύλλων, Μωσαϊκό του καπνού, Ίωση της καστανής ρυτίδωσης.