Λάπαθο ή Ξινολάπαθο (8 ΦΥΤΑ)

Βιολογικά φυτά Λάπαθου ή Ξινολάπαθου.

Υπάρχουν περίπου 200 διαφορετικά είδη Λάπαθου, σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα στην χώρα μας, υπάρχουν 20 διαφορετικά και στην Αγγλία περίπου 23. Αρκετά από αυτά (200 είδη), έχουν αξιοποίηση για τροφή ή ως φάρμακο, ενώ άλλα, είναι απλά ζιζάνια στις άκρες των δρόμων ή στα χωράφια. Στην χώρα μας, υπάρχουν αρκετές ονομασίες για το Λάπαθο, που περιγράφουν διαφορετικά είδη. Για παράδειγμα, Σιδερολάπαθα, Νερολαπάθα, Ξινήθρα, Οξυλίδι, Ατσετόζα, Ολοπαθιά, Αγριολάπαθος, Λάπατο κ.α. Στην Κύπρο, υπάρχει ένα χωριό με την ονομασία Λάπαθος, λόγω της ύπαρξης αυτοφυών φυτών του Ξινολάπαθου (στοιχεία: Cyprus Food Museum) και στην Κρήτη υπάρχει το οροπέδιο του Λαπάθου.

Το Λάπαθο ή Ξινολάπαθο, Rumex acetosa, φύεται άγριο στην χώρα μας και σε πολλά μέρη του κόσμου. Το όνομα acetosa, προέρχεται από το λατινικό aceto, που σημαίνει ξύδι – ξινό. Είναι με απλά λόγια το Λάπαθο το ξινό. Στην Αγγλία ή στην Αμερική είναι γνωστό και ως κηπουρικό Λάπαθο, γιατί καλλιεργείτε σε οικιακούς κήπους και είναι πολύ δημοφιλές είδος.

Φυτό πολυετές, συνηθώς όμως καλλιεργείτε ως ετήσιο. Το ύψος είναι από 30 έως και 90 εκ. (μ.ο 60 εκ.). Σχηματίζει μεγάλα φύλλα, λεία, σε σχήμα βέλους ανοιχτού πράσινου χρώματος. Τα άνθη του είναι αρχικά πράσινα και αλλάζουν σε κόκκινα – μωβ κατά την ωρίμανση τους. Η ρίζα είναι πολύ ισχυρή και αναπτύσσεται βαθιά στο έδαφος.

Τα φύλλα του Ξινολάπαθου, είναι τραγανά, δροσερά, με ξινή ή λεμονάτη γεύση. Σε πολλούς η γεύση τους θυμίζει αυτή των εσπεριδοειδών. Η έντονα – όξινη γεύση της, την καθιστά ένα ευέλικτο συστατικό, ιδανικό για σαλάτες, σούπες, σάλτσες, σε πιάτα, ως υποκατάστατο του λεμονιού ή του λάιμ. 

Ιδανική για καλλιέργεια, από ερασιτέχνες και επαγγελματίες.

Μπορεί να καλλιεργηθεί υπαίθρια και σε μεγάλες γλάστρες.

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΛΑΠΑΘΟΥ Ή ΞΙΝΟΛΑΠΑΘΟΥ 

Προέλευσης ποικιλίας: το Ξινολάπαθο (Rumex acetosa), φύεται άγριο από την Σκανδιναβία έως τις βόρειες ακτές της μεσογείου και σε περιοχές της κεντρικής Ασίας. Τον 16ο και 17ο αιώνα, μεταφέρθηκε στην βόρεια Αμερική και την Αυστραλία, μέσω του αποικισμού. Με το πέρασμα των χρόνων, το Ξινολάπαθο, μεταφέρθηκε νοτιότερα, όπου και εγκαταστάθηκε και προσαρμόστηκε σε διαφορετικά περιβάλλοντα από αυτά της καταγωγής του.

Καλλιεργείται από: στην Ευρώπη, σε ανασκαφές οικισμών της Νεολιθικής και Μεσολιθικής περιόδου (περίπου 6000 – 3000 π.Χ.), έχουν ανακαλυφθεί σπόροι και αποτεφρωμένα μέρη του φυτού. Αργότερα ο αρχαίος Έλληνας Θεόφραστος, περιγράφει το φυτό, όπως και ο Ρωμαίος Πλίνιος ο πρεσβύτερος.

Οι δικές μας παρατηρήσεις: το Ξινολάπαθο, είναι το πιο δημοφιλές Λάπαθο παγκοσμίως. Είναι φυτό πολύ παραγωγικό, πολύ προσαρμοστικό και εύκολο στην καλλιέργεια του. Εάν υπάρχουν τα βασικά, δηλαδή μια σχετική προσοχή στα ποτίσματα και το έδαφος ιδανικό, θα κόψετε πολλά φύλλα και θα τα προσθέσετε, σε πάρα πολλές σπιτικές συνταγές.

Πού μπορεί να καλλιεργηθεί στη χώρα μας: το Ξινολάπαθο, μπορεί να καλλιεργηθεί την άνοιξη, το φθινόπωρο και τον χειμώνα. Αποδίδει δηλαδή καλύτερα, στις δροσερές εποχές του έτους και συνήθως καλλιεργείτε ως ετήσιο φυτό. Οι θερμοκρασίες που αναπτύσσεται καλύτερα είναι από τους 7 έως τους 27°C, με άριστες τους 18 έως 21°C. Τα όρια αντοχής είναι, – 30°C ή ελάχιστη και 32°C η μέγιστη. Σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 30 – 32°C, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα τα φυτά να εμφανίσουν βλάβες.

Ιδανική εποχή μεταφύτευσης; αρχές – μέσα της άνοιξης και αρχές – μέσα φθινοπώρου (ανάλογα με την περιοχή καλλιέργειας)

Ύψος φυτού: 30  –  90 εκατοστά

Χρώμα φύλλων: ανοιχτό πράσινο

Διάρκεια ζωής του φυτού: πολυετής στην φύση, συνήθως καλλιεργείτε ως ετήσιο

Γεύση: τα φύλλα έχουν έντονη πικρή – λεμονάτη γεύση, που σε πολλούς θυμίζει αυτή των εσπεριδοειδών ή των πράσινων μήλων

Βράβευση ποιότητας ποικιλίας:  –

Μεταφύτευση – πρώτη συγκομιδή: 30 – 50 ημέρες (ανάλογα με την εποχή και τις συνθήκες κατά την διάρκεια της καλλιέργειας)

Κατάλληλη για επαγγελματική καλλιέργεια; ΝΑΙ

Κατάλληλη για οικιακό λαχανόκηπο; ΝΑΙ

Απόδοση (παραγωγικότητα): πολύ παραγωγικό

Συσκευασία για ερασιτέχνες: δισκάκι των 8 φυτών

Συσκευασία για επαγγελματίες: δίσκος 228 φυτών (κατόπιν συνεννόησης)

Πιστοποίηση βιολογικών φυτών – φορέας: ΔΗΩ

Έλεγχος φυτοϋγείας: ΚΕΠΠΥΕΛ Γιαννιτσών

 

ΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΜΑΣ

Οικογένεια: Polygonaceae

Επιστημονική ονομασία: Rumex acetosa L.

Καταγωγή του Λάπαθου: το Ξινολάπαθο (Rumex acetosa), φύεται άγριο από την Σκανδιναβία έως τις βόρειες ακτές της μεσογείου και σε περιοχές της κεντρικής Ασίας. Τον 16ο και 17ο αιώνα, μεταφέρθηκε στην βόρεια Αμερική και την Αυστραλία, μέσω του αποικισμού. Με το πέρασμα των χρόνων, το Ξινολάπαθο, μεταφέρθηκε νοτιότερα, όπου και εγκαταστάθηκε και προσαρμόστηκε σε διαφορετικά περιβάλλοντα από αυτά της καταγωγής του.

Άλλες ονομασίες: Λάπαθο ή Λάπατο, κηπουρικό Λάπαθο, κοινό Λάπαθο, κοινή Οξαλίδα, Λάπανθον, Ρούμεξ ο ξινός

Διεθνείς ονομασίες: Sorrel, Garden sorrel, Kultursauerampfer, Spinach dock, Acetosa, Acetina, Acetosella, Ossalina ή Erba brusca, Lëpjeta, Zurkel, Khatta palak, Chukkakura, Rau Chua, Νarrow-leaved dock, Sauerampfer, Sauerlump, Wiesen-Sauerampfer, Szczaw, Kuzukulağı, Azeda or Azeda-Brava, Măcriş or Ştevie

Απαιτήσεις του Λάπαθου σε έδαφος: Γενικά τα Λάπαθα, είναι πολύ ευπροσάρμοστα φυτά και μπορούν να ανεχθούν ποίκιλα εδάφη. Ιδανικά όμως για την καλλιέργεια τους είναι, τα γόνιμα, αυτά που στραγγίζουν καλά, όμως διατηρούν και μια σχετική υγρασία, η οποία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη τους. Το ιδανικό ph είναι, 5.5 έως 7.0.

Λίπανση: καλό θα είναι, για να γίνει ολοκληρωμένη λίπανση, πριν από οποιαδήποτε ενέργεια σας να προχωρήσετε σε ανάλυση εδάφους. Είναι μια απλή και οικονομική μέθοδος. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας και να σας δώσουμε, όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες. Σε γενικές γραμμές θα λέγαμε ότι στην καλλιέργεια του Λάπαθου, θα πρέπει να δοθεί προσοχή στην επάρκεια οργανικής ουσίας στο έδαφος. Με βάση λοιπόν τα αποτελέσματα της ανάλυσης εδάφους, μπορείτε να προσθέσετε τις ανάλογες ποσότητες σε compost ή βιολογική κοπριά κότας. Οι υπερβολικές λιπάνσεις, έχουν αρνητικά αποτελέσματα και δεν προτείνονται.

Αποστάσεις φύτευσης: από 15 έως 30 εκατοστά, πάνω στην γραμμή καλλιέργειας (απόσταση φυτό με φυτό) και 30 – 50 εκατοστά, η απόσταση μεταξύ των γραμμών καλλιέργειας (απόσταση διαδρόμου).

Καλλιέργεια του Λάπαθου, σε γλάστρες ή δοχεία: Η καλλιέργεια του Λάπαθου σε δοχεία ή γλάστρες, θεωρείται σχετικά εύκολη, εάν ακολουθήσετε μερικούς βασικούς κανόνες. α) Οι γλάστρες ή τα δοχεία που θα καλλιεργήσετε το Λάπαθο πρέπει να έχουν βάθος τουλάχιστον 15 – 25 εκ., και η διάμετρος τους στο επάνω μέρος να είναι τουλάχιστον  20 εκ. Πρέπει να προσέξετε, ώστε οι οπές στράγγισης στην βάση τους να είναι καλά ανοιχτές ή να ανοίξετε και άλλες, ώστε το νερό του ποτίσματος να στραγγίζει καλά από το υπόστρωμα. β) Επιλέξτε βιολογικό υπόστρωμα για καλλιέργεια φυλλωδών λαχανικών (μαρούλι, ρόκα κ.α.). Αποφύγετε αυτά που έχουν σβόλους ή πέτρες, γιατί θα εμποδίσουν τον σχηματισμό των ριζών. Εάν έχετε δικό σας υπόστρωμα π.χ. από κομποστοποίηση και είναι καλά απολυμασμένο, κοσκινίστε το καλά και ”σπάστε” με τα χέρια σας τυχόν σβόλους, όταν το τοποθετείτε στην γλάστρα. γ) Αφού γεμίσουμε τις γλάστρες μας με το υπόστρωμα, ανοίγουμε με το χέρι μας τρύπες, για να φυτέψουμε τα φυτά του Λαπαθου. Τοποθετούμε τα φυτά στο υπόστρωμα και τα σκεπάζουμε με προσοχή, ώστε η ρίζα του φυτού να είναι όλη μέσα στο υπόστρωμα. Ποτίζουμε ελαφρά, γύρω από κάθε φυτό. Σε κάθε γλάστρα, με διάμετρο 20 εκ. τοποθετούμε 1 – 2  φυτά. δ) Διατηρείστε το υπόστρωμα της γλάστρας σταθερά υγρό, με μικρές ποσότητες νερού, καθ΄ όλη την διάρκεια της καλλιέργειας. ζ) Τοποθετήστε τις γλάστρες σας, σε σημείο με αρκετή ηλιοφάνεια (6 – 8 ώρες την ημέρα). Όταν οι θερμοκρασίες της άνοιξης αυξηθούν, μεταφέρετε τις γλάστρες σας, σε ημι-σκιερή θέση.

Ποτίσματα στο Λάπαθο: είναι σχετικά απαιτητικό είδος σε αρδευτικό νερό, ιδιαίτερα την περίοδο του καλοκαιριού. Η έλλειψη νερού, θα υποβαθμίζει την ποιότητα των φύλλων (θα γίνουν τραχιά και πολύ ξινά) και η ανάπτυξη του φυτού, θα παραμείνει καχεκτική. Σε παρατεταμένη ξηρασία, είναι πιθανή και η πλήρη μάρανση τους. Εμπειρικά θα λέγαμε ότι, 1 – 2 ποτίσματα την εβδομάδα κατά την περίοδο της άνοιξης και 2 – 3, την περίοδο του καλοκαιριού, είναι πιθανό να καλύψουν τις ανάγκες του Λάπαθου, σε αρδευτικό νερό.

Ποτίστε τα φυτά, πρωινές ή απογευματινές ώρες, με φειδώ και με μικρούς όγκους νερού. Δεν πρέπει να ”λιμνάζει” το νερό του ποτίσματος, γύρω από τα φυτά, γιατί είναι πολύ πιθανό να δημιουργηθούν συνθήκες σήψεις των ριζών του φυτού. Ως μέθοδο άρδευσης, επιλέξτε αυτήν της σταγόνας (στάγδην άρδευση).

Άλλες εργασίες: α) βοτάνισμα ή σκάλισμα αγριόχορτων, β) έλεγχος για εχθρούς και ασθένειες, γ) κόψιμο κορυφής (κορφολόγημα), όταν τα φυτά φτάσουν σε ύψος 40 – 50 εκατοστών, κόβουμε την κορυφή τους με το χέρι, ώστε να τα οδηγήσουμε να σχηματίσουν πυκνότερο φύλλωμα.

Πώς και πότε γίνεται η συγκομιδή του Λάπαθου; περίπου 30 – 40 ημέρες, μετά την μεταφύτευση των φυτών του Λάπαθου, μπορεί να ξεκινήσει η συγκομιδή. Εάν η μεταφύτευση έγινε στα μέσα της άνοιξης, η πρώτη συγκομιδή θα γίνει στα τέλη της άνοιξης και θα συνεχιστεί έως τους πρώτους παγετούς του χειμώνα. Με ένα ψαλίδι κόβουμε τα φύλλα στην βάση τους. Επιλέγουμε αυτά που είναι τρυφερά, μήκους έως 15 εκ. και το χρώμα τους είναι φωτεινό πράσινο. Σε κάθε συγκομιδή προσέχουμε τα παρακάτω: α) δεν αφαιρούμε παραπάνω από το ένα τρίτο του συνολικού φυλλώματος, γιατί η υπερβολική αποφύλλωση θα σοκάρει τα φυτά, β) κόβουμε υγιή, καλοσχηματισμένα φύλλα. Τα νεαρά – τρυφερά φύλλα, είναι ιδανικά για πολλές χρήσεις στην κουζίνα, τα μεγαλύτερα για να είναι εύγευστα, πρέπει να μαγειρευτούν. γ) κατά την διάρκεια την συγκομιδής, εάν εντοπίσουμε βλαστούς που πάνε σχηματίσουν άνθη, πρέπει να τους αφαιρέσουμε, με το χέρι μας, κόβοντας τα στην βάση τους. Είναι σημαντική εργασία, γιατί τυχόν ανθοφορία, σημαίνει, μείωση της παραγωγής νέου φυλλώματος.

Η καλύτερη ώρα για την συγκομιδή του Λάπαθου είναι το πρωί.

Διατήρηση και αποθήκευση: το Λάπαθο, μαραίνεται εύκολα, οπότε πρέπει να μεταφέρουμε άμεσα τα φύλλα, σε σκιερό μέρος. Στην συνέχεια, τα καθαρίζουμε από σκόνες και τα τοποθετούμε σε υγρό χαρτί κουζίνας και τα τυλίγουμε σαν πάπυρο. Ακολουθεί η τοποθέτηση τους σε σακούλα και από εκεί στο ράφι της συντήρησης του ψυγείου. Σε αυτές τις συνθήκες, θα διατηρηθούν για 2 – 3 ημέρες.

Προσβολές από έντομα: Αφίδες, Θρίπες, Τετράνυχος, σπανιότερα Σαλιγκάρια και Λυριόμυζα

Προσβολές από μύκητες – βακτήρια: Περονόσπορος, Σεπτωρίαση, Ριζοκτόνια, Φουζάριο

Προσβολές από ιώσεις: –

 

ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΑΠΑΘΟΥ Ή ΞΙΝΟΛΑΠΑΘΟΥ 

Τα φύλλα, οι μίσχοι και η ρίζα του Ξινολάπαθου είναι βρώσιμα.

Η ρίζα έχει χρήσεις κυρίως στην ιατρική. Μπορεί όμως να αποξηραθεί, να αλεστεί και να αποτελέσει αρωματική ύλη για προσθήκη σε διάφορα φαγητά. Η γεύση τους είναι ξινή και λεμονάτη, δηλαδή έχουν παρόμοια γεύση με τα φύλλα.

Τα φύλλα είναι πολύ δημοφιλή και μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε σε διάφορες παρασκευές, ωμά ή μαγειρεμένα Αυτά που είναι μικρότερου μεγέθους, είναι τρυφερά και μπορούν να προστεθούν ωμά σε σαλάτες, σε σάντουιτς, ως γαρνιτούρα σε διάφορα πιάτα με κρεατικά ή ψάρια ή ψιλοκομμένα με άλλα πράσινα λαχανικά σε σαλάτες. Με τα μεγαλύτερα φύλλα, μπορούμε να φτιάξουμε σπιτικό πέστο, να τα προσθέσουμε σε σάλτσες ντομάτας και σε σούπες.

Στην χώρα μας, το Λάπαθο ή τα Λάπατα, είναι υλικό για γέμιση σε πίτες, γίνεται φρικασέ με χοιρινό ή αρνί. Σε αρκετές περιοχές, θα δούμε ότι με τα μεγάλα φύλλα του, φτιάχνουν Λαπαθοντολμάδες, με γέμιση ρύζι ή πλιγούρι και άλλα υλικά.

Το Ξινολάπαθο συνδυάζετε καλά, σε συνταγές που περιέχουν: φακές, πατάτες, ρύζι, πλιγούρι, φασόλια πλακί και γίγαντες, κρέμα γάλακτος, αυγά, ξινομυζήθρα, πράσο, σπανάκι, σκόρδο, κρεμμύδια, μαϊντανό, εστραγκόν, μέντα, μυρώνι και άνηθο και τα μπαχαρικά μοσχοκάρυδο, κανέλα και μπαχάρι.

Στην λαϊκή ιατρική, ο σπόρος του φυτού χρησιμοποιείται για τη διαχείριση της αιμορραγίας. Τα φύλλα περιέχουν πολύ υψηλά επίπεδα της βιταμίνης C, οι ναυτικοί τα χρησιμοποιούσαν εναντίον του σκορβούτο. Επίσης έχουν μια καταπραϋντική επίδραση στο στομάχι και το έντερο, γι’ αυτό και ορισμένοι πολιτισμοί το χρησιμοποιούν κατά της δυσκοιλιότητας, των κραμπών και της διάρροιας. Ακόμα χρησιμοποιούνται, εναντίον του ίκτερου, των κονδυλωμάτων, πονόλαιμου και πληγών.